Đau thần kinh tọa là gì? Những thông tin quan trọng không thể bỏ qua

Đau thần kinh tọa là bệnh thường gặp ở người trường thành. Bệnh gây ra những cơn đau nhức dữ dội, cản trở vận động, nếu không được phát hiện và chữa trị kịp thời dễ gây biến chứng. Hãy cùng tìm hiểu nguyên nhân, cách chữa và những thông tin quan trọng về bệnh được chuyên gia xương khớp, lương y, bác sĩ Đỗ Minh Tuấn – Giám đốc chuyên môn nhà thuốc nam Đỗ Minh Đường chia sẻ sau đây. 

Đau thần kinh tọa là gì?

Thần kinh tọa hay còn gọi là thần kinh hông to. Đây là dây thần lớn nhất và dài nhất trong cơ thể con người. Xuất phát từ rễ thần kinh L4 L5 S1 S2 S3 hội tụ lại. Khi bị tổn thương sẽ gây ảnh hưởng lớn đến người bệnh. 

Đau thần kinh tọa (tên tiếng anh: Sciatica pain) là hiện tượng đau dọc theo lộ trình dây thần kinh hông chạy dọc từ thắt lưng đến mông, đùi, bắp chân và bàn chân, ngón chân. 

Bệnh có thể gặp ở bất cứ đối tượng nào, phổ biến nhất là lứa tuổi lao động từ 30 – 50 tuổi. Nếu như trước đây nam giới có tỉ lệ mắc bệnh cao hơn hiện nay thống kê cho thấy nữ giới lại là đối tượng có khả năng bị đau lớn hơn.

Triệu chứng đau thần kinh tọa

Theo bác sĩ Đỗ Minh Tuấn, tùy theo vị trí, nguyên nhân mà vị trí đau có thể là 1 hoặc 2 bên với các triệu chứng điển hình:

• Đau nhức dữ dội từ rễ thần kinh lan dần xuống mông, đùi, bắp chân thậm chí xuống cả bàn chân, ngón chân.
• Cảm giác rát bỏng vị trí chi phối của dây thần kinh tọa.
• Xuất hiện triệu chứng kiến bò, kim châm dọc dây thần kinh khiến người bệnh khó chịu.
• Biểu hiện đau dữ dội hơn khi đi lại, ho, hắt hơi, khi thời tiết trở lạnh, ngồi lâu…
• Tê bì, gặp khó khăn khi đi lại.
• Thay đổi dáng đi, đi tập tễnh, bên cao bên thấp khi bệnh nặng.
• Các triệu chứng đau dây thần kinh tọa càng nghiêm trọng hơn khi tổn thương nặng nề.
• Mệt mỏi, suy nhược cơ thể, mất tập trung, sút cân…

Nguyên nhân đau thần kinh tọa

Một vài nguyên nhân chính dễ nhận biết dẫn đến cơn đau mọi người cần nắm được bao gồm:

Nguyên nhân tại cột sống

Được chia thành 2 nhóm mắc phải và bẩm sinh:

• Nhóm mắc phải là do các bệnh lý như thoát vị đĩa đệm, thoái hóa, viêm nhiễm, khối u gây chèn ép, hẹp cột sống, viêm cột sống do lao ảnh hưởng đến tủy xương, chèn ép dây thần kinh tọa. Riêng thoát vị đĩa đệm chiếm 70 – 90% các trường hợp bị đau thần kinh tọa.

• Nhóm nguyên nhân bẩm sinh: Gai đôi bẩm sinh L5S1 khiến gai chèn ép vào dây thần kinh tọa dẫn đến đau, tê dọc theo vùng chi phối.

Nguyên nhân nằm trong ống sống

Gồm các bệnh như viêm tủy thần kinh, u trong tủy hoặc u dây thần kinh vùng thắt lưng, u mỡ vùng tủy ép những tổn thương mà các bệnh lý này gây ra đè ép vào rễ thần kinh tọa.

Nguyên nhân hiếm gặp

Cấu trúc rễ dây thần kinh L5 S1 to hơn mức bình thường, giãn tĩnh mạch quanh rễ… Việc chẩn đoán vô cùng khó khăn chỉ phát hiện khi thực hiện phương pháp ngoại khoa.

Các yếu tố tạo điều kiện để bệnh đau thần kinh tọa phát sinh gồm: tuổi tác, chấn thương, mang vác nặng sai tư thế, sự thay đổi nội tiết,…

Những câu hỏi thường gặp về bệnh đau thần kinh tọa 

Sau đây là những thắc mắc được đông đảo bệnh nhân quan tâm, tìm câu trả lời:

Đau thần kinh tọa có nên đi bộ?

Đi bộ là một trong những môn thể thao vừa sức được bác sĩ khuyến khích người bệnh tập luyện. Tuy nhiên để hỗ trợ điều trị, tránh gây tổn thương cho dây thần kinh tọa mọi người cần chú ý đi bộ cho đúng cách.

Theo khuyến cáo, bệnh nhân chỉ nên đi bộ từ 20 – 30 phút mỗi ngày. Nên tập luyện vào buổi sáng sớm hay chiều tối. Khi tập cần mặc quần áo rộng rãi, co giãn và thấm hút mồ hôi tốt. Quãng đường đi nên theo một đường thẳng, bằng phẳng. Khi thực hiện bài tập này, chú ý giữ dáng người thẳng tự nhiên, tay thoải mái.

Người bệnh nên kết hợp tập luyện và nghỉ ngơi, kiên trì mỗi ngày. Nếu thấy đau hơn khi tập luyện nên ngừng lại không cố gắng quá khiến tổn thương nghiêm trọng hơn.

Đau thần kinh tọa có nguy hiểm không?

Theo các bác sĩ chuyên khoa xương khớp, đau dây thần kinh tọa không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng khiến người bệnh gặp ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, cuộc sống. Một số biến chứng có thể xảy đến như:

• Biến dạng do tư thế chống, đi đứng người bệnh có xu hướng nghiêng về bên không bị chèn ép hoặc chèn ép
• Giảm biên độ vận động, khả năng thực hiện các động tác cúi, ngửa nghiêng, xoay người đều bị hạn chế trong khi việc đi lại khó khăn.
• Tổn thương rễ thần kinh, có cảm giác rét run, khả năng tiết mồ hôi giảm…
• Teo cơ, bắp chân khiến việc đi đứng không chắc chắn.
• Gây yếu liệt chân bên chi phối dây thần kinh tọa.
• Hội chứng vùng đuôi ngựa gây rối loạn cơ tròn không kiểm soát đường đại tiểu tiện, rối loạn cảm giác.
• Tàn phế một hay cả hai chân tùy theo đường đi của dây thần kinh tọa.

Đau thần kinh tọa kiêng ăn gì?

Với bệnh nhân đau dây thần kinh tọa nói riêng và bệnh xương khớp nói chung cần phải chú ý đến chế độ dinh dưỡng. Nếu không muốn bệnh nặng hơn, mọi người cần:

• Hạn chế thức ăn nhiều dầu mỡ, chất béo bão hòa
• Không ăn quá nhiều hải sản.
• Hạn chế thịt đỏ, nội tạng động vật.
• Tránh ăn quá mặn, quá ngọt.
• Nói không với rượu bia, nước có ga, thuốc lá và các chất kích thích…

Đồng thời nên bổ sung các loại thực phẩm tốt cho sức khỏe, tăng khả năng phục hồi, giảm đau cho dây thần kinh tọa như:

• Ăn nhiều thực phẩm giàu vitamin C, B6,9,12…
• Ăn các loại thực phẩm giàu chất xơ trong rau củ quả.
• Tăng cường bổ sung thực phẩm chứa nhiều canxi trong trứng, đậu nành, đậu phụ, tôm, cua…

Khi nào cần gặp bác sĩ? Cách chẩn đoán bệnh

Với các trường hợp đau thần kinh tọa nhẹ có thể tự chăm sóc, phục hồi được nhưng khi gặp các dấu hiệu sau đây, người bệnh cần lập tức tìm đến cơ sở y tế để khám, chữa trị:

• Đau nhức dữ dội, đột ngột vùng thắt lưng, đùi chân.
• Bị tê mỏi, khó khăn khi di chuyển chân.
• Việc kiểm soát bàng quan khó khăn.

Chẩn đoán:

Bên cạnh các triệu chứng lâm sàng, bác sĩ sẽ tiến hành chụp chiếu cận lâm sàng để chẩn đoán bệnh.

• Chụp Xquang: Phát hiện các bệnh thoái hóa, trượt đốt sống…
• Chụp cộng hưởng từ MRI: Xác định tổn thương cột sống tại dây thần kinh tọa do chèn ép nhờ các hình ảnh chi tiết về xương, đĩa đệm.
• Chụp CT-scan: Tạo hình ảnh cột sống, cho thấy tìm ra nguyên nhân gây đau thần kinh tọa do bệnh cột sống hay ống sống gây ra.
• Đo điện cơ (EMG): Giúp đo các xung điện được tạo ra bởi các dây thần kinh và các phản ứng của cơ.

Ngoài ra người bệnh có thể thực hiện thêm một số xét nghiệm theo chỉ định của bác sĩ (nếu cần).

Đau thần kinh tọa có chữa khỏi không?

Điều này phụ thuộc vào nhiều yếu tố như nguyên nhân gây đau, chèn ép do đâu; sức khỏe của người bệnh; mức độ nặng nhẹ tổn thương tại thần kinh tọa. Đồng thời, hiệu quả chữa trị phụ thuộc nhiều vào các yếu tố:

• Mức độ mắc bệnh nặng hay nhẹ, đã xuất hiện các triệu chứng nguy hiểm, chèn ép rễ thần kinh chưa?
• Thời điểm chữa trị là giai đoạn khởi phát hay toàn phát. Thường thì giai đoạn bệnh nhẹ sẽ dễ khắc phục hơn, cho hiệu quả điều trị cao hơn.
• Phương pháp chữa bệnh: Đây là yếu tố ảnh hưởng nhiều nhất, quyết định khả năng phục hồi của người bệnh.

Theo lương y Đỗ Minh Tuấn, việc điều trị khỏi những cơn đau tại rễ thần kinh tọa là vô cùng khó khăn. Việc kiên trì, áp dụng đúng phương pháp sẽ giúp kiểm soát bệnh, ngăn ngừa tái phát. 

Các cách trị đau thần kinh tọa

Mọi người có thể tham khảo, lựa chọn một trong những cách sau đây để “đánh bay” các triệu chứng bệnh:

Mẹo chữa đau thần kinh tọa

Có rất nhiều cách được người bệnh truyền nhau áp dụng, đơn giản dễ thực hiện nhất đó là:

• Chế độ sinh hoạt, làm việc khoa học: Đầu tiên bệnh nhân cần sắp xếp, lên kế hoạch những việc bản thân cần làm để thay đổi những thói quen xấu trong sinh hoạt, làm việc:
• Nằm ngủ đúng tư thế.
• Hạn chế đi giày cao gót.
• Không ngồi quá lâu trong thời gian dài.
• Tuyệt đối không mang vác nặng, đi lại quá nhiều.

Thực hiện bài tập hỗ trợ điều trị

Rất nhiều bài tập, môn thể thao nhẹ nhàng phù hợp với bệnh nhân đau thần kinh tọa được các chuyên gia tư vấn trong đó phải kể đến: Bài tập giãn gân kheo, tư thế chim bồ câu, bài tập xoay đầu gối, kéo căng chân… cùng môn bơi lội, đạp xe, tập dưỡng sinh…

Lưu ý rằng, người bệnh không nên tự ý luyện tập mà cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để chọn lựa bài tập phù hợp nhất. Trong quá trình tập luyện, nếu gặp tình trạng đau nhức nặng hơn hoăc có biểu hiện bất thường, nên dừng tập ngay và thăm khám để được xử trí kịp thời, tránh chấn thương nguy hiểm. 

Đau thần kinh tọa chữa bằng bài thuốc dân gian

Sử dụng nguyên liệu có sẵn, dễ tìm kiếm quanh nhà để điều trị bệnh được nhiều người ưa chuộng. Phổ biến nhất là bài thuốc từ lá lốt, cỏ xước, rau má, sữa và tỏi… Áp dụng cách này sẽ không mang đến hiệu quả ngay mà phải dùng trong thời gian dài. Tùy vào cơ địa mỗi người mà thuốc có thể cho tác dụng hoặc không.

Những mẹo chữa đau thần kinh tọa trên đều mang lại tác động nhất định đến người bệnh đặc biệt phù hợp với những người mới bị đau nhức. Dù vậy, các chuyên gia khuyến cáo để đảm bảo, chữa trị hiệu quả bệnh nhân cần tìm đến cơ sở chuyên khoa uy tín.

Đau thần kinh tọa uống thuốc gì?

Sử dụng thuốc tây y, nam dược là cách trị đau thần kinh tọa chính hiện nay. Tùy vào tình trạng bệnh lý bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ thích hợp.

Chữa bằng thuốc tây y

Là những loại thuốc được bào chế từ hóa chất tổng hợp, đa dạng từ các dạng thuốc (viên nén, viên cứng, thuốc tiêm) cho đến tác dụng:

• Thuốc giảm đau: Sử dụng cho những trường hợp bị đau cấp tính gồm các loại thuốc paracetamol, Ibuprofen, Aspirin…
• Thuốc giãn cơ: Kiểm soát tình trạng co cứng tại vùng cột sống thắt lưng và chân gồm: Myonal, Mydocalm, Decontractyl…
• Thuốc bổ sung vitamin B: Tốt cho hệ thần kinh gồm Vitamin B1, B6, B12…

Phần lớn người bệnh đều lựa chọn thuốc tân dược do tác dụng nhanh, tiện lợi. Tuy nhiên tránh tự ý mua và sử dụng hãy đi khám, uống theo đơn thuốc đầy đủ của bác sĩ chuyên khoa.

Chữa đau thần kinh tọa bằng thuốc nam

Là những bài thuốc sử dụng thảo dược tự nhiên kết hợp, gia giảm theo một liều lượng nhất định. Một bài thuốc nam  tốt không chỉ đảm bảo về hiệu quả mà thành phần dược liệu, độ lành tính cũng đóng vai trò quan trọng.

Vấn đề đặt ra hiện nay là có khá nhiều đơn vị vì lợi ích mà sử dụng, pha trộn các thành phần không rõ nguồn gốc, sao tẩm hóa chất hay trộn tân dược rồi bán ra thị trường. Do đó, người bệnh cần tìm hiểu thật kỹ để tránh tiền mất, tật mang khi dùng thuốc nam.

Hai trong số những bài thuốc trị đau thần kinh tọa hiệu quả, phù hợp với mọi đối tượng hiện nay có thể tham khảo và sử dụng đó là bài thuốc nam gia truyền của nhà thuốc Đỗ Minh Đường và Hoạt huyết phục cốt hoàn của Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng thuốc dân tộc. Cả hai đều sử dụng dược liệu sạch tại các vườn chuyên canh, bào chế dạng cao, viên hoàn vô cùng tiện lợi.

Điều trị ngoại khoa cho bệnh nhân đau dây thần kinh tọa

Sau điều trị bằng thuốc, thay đổi lối sống vẫn bị đau dai dẳng hoặc nguy cơ bị yếu, mất cảm giác ở chân bác sĩ sẽ xem xét, chỉ định bệnh nhân thực hiện phẫu thuật.

Khá nhiều phương pháp phẫu thuật đang được thực hiện tại các bệnh viện lớn ở nước ta như:

• Cố định xương giúp tránh sang chấn, giảm đau thần kinh tọa.
• Can thiệp vào đĩa đệm mở cung sau đốt sống.
• Vi phẫu thuật lấy nhân đĩa đệm giải phóng.
• Mổ laser phương pháp hiện đại, không để lại sẹo hay chảy máu.

Phẫu thuật cho tỉ lệ thành công cao nhưng đi kèm là chi phí lớn, cần phải nghỉ ngơi, chăm sóc đúng cách để tránh bị nhiễm trùng, tái phát sau mổ.

Đau thần kinh tọa gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, cuộc sống. Do đó ngay khi thấy có dấu hiệu bệnh mọi người cần nhanh chóng tìm gặp bác sĩ để được hỗ trợ điều trị đúng cách, kịp thời.