Bệnh Gai Cột Sống Thắt Lưng Và Cách Điều Trị

Gai cột sống thắt lưng là bệnh xương khớp mãn tính thường gặp ở người cao tuổi. Bệnh xảy ra khi canxi tích tụ bất thường, dẫn đến sự hình thành gai xương ở đốt sống thắt lưng. Hiện nay, các phương pháp điều trị bệnh lý này chỉ có tác dụng làm giảm triệu chứng, hạn chế tiến triển của bệnh và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Gai cột sống thắt lưng là gì?

Gai cột sống thắt lưng (Lumbar Spondylosis) đề cập đến tình trạng gai xương hình thành bất thường ở vùng đốt sống thắt lưng. Đây là một trong những vấn đề thoái hóa cột sống thường gặp – đặc biệt là ở người trên 60 tuổi.

Theo nghiên cứu, cơ chế hình thành gai xương ở cột sống là do đĩa đệm bị xẹp, nứt làm tăng ma sát giữa 2 đốt sống khiến đốt sống bị bào mòn theo thời gian. Để bù lấp phần đốt sống bị hư hại, cơ thể có xu hướng tích tụ canxi ở vị trí này. Tuy nhiên hiện tượng tích tụ canxi bất thường có thể gây hình thành mỏm xương và làm phát sinh bệnh gai cột sống.

Ngoài gai cột sống thắt lưng, gai xương còn có thể xuất hiện ở vùng đốt sống cổ và ngực. Mặc dù không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nhưng bệnh lý này tác động không nhỏ đến khả năng vận động, thể trạng và chất lượng cuộc sống.

Nguyên nhân gây ra gai cột sống thắt lưng

Gai cột sống thắt lưng có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Nghiên cứu cho thấy, bệnh lý này là hệ quả do nhiều yếu tố kết hợp và hiếm khi khởi phát do một nguyên nhân cụ thể.

Các nguyên nhân có khả năng gây ra bệnh gai cột sống thắt lưng, bao gồm:

• Rối loạn chuyển hóa canxi: Rối loạn chuyển hóa canxi là một trong những nguyên nhân chính gây ra bệnh gai cột sống. Ở người mắc bệnh, canxi thường lắng đọng dưới dạng calcipyrophosphat và tích tụ theo thời gian tạo thành gai xương.
• Chấn thương cột sống: Hiện tượng gai xương hình thành do chấn thương cột sống thực chất là phản ứng của cơ thể nhằm sửa chữa vị trí xương bị tổn thương. Tuy nhiên phản ứng này vô tình khiến gai xương hình thành, gây đau nhức và chèn ép các cơ quan lân cận.
• Hệ quả của các bệnh xương khớp mãn tính: Thực tế, gai cột sống chủ yếu là hệ quả do các bệnh xương khớp mãn tính như xẹp đĩa đệm, thoát vị đĩa đệm, thoái hóa cột sống,… Nguyên nhân là do các bệnh lý này làm mất ổn định cấu trúc, gia tăng áp lực và gây bào mòn cột sống. Lúc này, cơ thể có xu hướng hình thành gai xương để điều chỉnh và sửa chữa tổn thương do các bệnh lý trên gây ra.
• Yếu tố tuổi tác: Tuổi tác là yếu tố có mối liên hệ mật thiết với các bệnh lý xương khớp. Tuổi tác cao khiến xương khớp suy yếu, dễ hư tổn, thoái hóa và hình thành gai xương bất thường.
• Di truyền: Nghiên cứu di truyền học cho thấy, các yếu tố gây bệnh gai cột sống như rối loạn chuyển hóa canxi, cấu trúc xương sống yếu,… có thể di truyền ở những người thân trong gia đình. Vì vậy nguy cơ mắc bệnh có thể tăng lên nếu cha hoặc mẹ bị gai cột sống thắt lưng.
• Thói quen xấu: Bệnh gai cột sống thắt lưng có thể xảy ra do thói quen ngồi nhiều, ít vận động, mang vác nặng, ngồi sai tư thế,…
• Thừa cân – béo phì: Cân nặng quá mức không chỉ ảnh hưởng đến tim mạch mà còn gây ra chứng rối loạn chuyển hóa và tăng áp lực lên hệ thống xương khớp. Thực tế cho thấy, người bị béo phì thường có nguy cơ cao bị gai cột sống, thoát vị đĩa đệm và thoái hóa khớp gối.

Nhận biết bệnh gai cột sống thắt lưng

Ban đầu, gai cột sống thắt lưng gần như không gây ra triệu chứng lâm sàng. Tuy nhiên khi gai xương gia tăng kích thước và chèn ép các cơ quan lân cận, bạn có thể gặp phải một số triệu chứng như:

• Đau nhức vùng thắt lưng – đặc biệt là khi xoay người, đứng dậy đột ngột hoặc khi cúi gập
• Có cảm giác nhói và tê ở vùng thắt lưng
• Một số trường hợp có thể xuất hiện cơn đau và triệu chứng tê bì ở vùng lưng kéo dọc xuống hai bên hông, đùi và bắp chân
• Theo thời gian, mức độ cơn nặng tăng lên, gây khó khăn khi đi lại và sinh hoạt
• Nhận thấy cơ ở vùng thắt lưng và hông yếu đi theo thời gian
• Gai xương có thể đâm vào mô thịt khiến vùng lưng bị viêm, phù nề và nóng rát

Các triệu chứng của gai cột sống thường khởi phát chậm và tiến triển âm thầm. Vì vậy ở giai đoạn đầu, bệnh có thể bị nhầm lẫn với triệu chứng đau nhức cơ thể do vận động mạnh hoặc do ảnh hưởng của tuổi già.

Bệnh gai cột sống thắt lưng có nguy hiểm không?

Gai cột sống thắt lưng là bệnh mãn tính và không thể điều trị dứt điểm. Ở giai đoạn đầu, bệnh chỉ gây đau nhức vùng thắt lưng, tê bì, mất cảm giác,… Tuy nhiên nếu không can thiệp các biện pháp kiểm soát, gai xương có thể tăng kích thước, gây chèn ép nghiêm trọng đến các cơ quan lân cận và dẫn đến các biến chứng nặng nề như:

• Vẹo cột sống
• Rối loạn hệ thần kinh thực vật
• Mất kiểm soát đại tiểu tiện
• Tàn phế

Ngoài những biến chứng nêu trên, bệnh gai cột sống còn tác động tiêu cực đến hoạt động sinh hoạt, làm giảm hiệu suất học tập – làm việc và gây ra nhiều trở ngại trong cuộc sống.

Chẩn đoán gai cột sống thắt lưng

Gai cột sống thắt lưng có triệu chứng tương tự các bệnh xương khớp mãn tính khác. Vì vậy trước khi tiến hành điều trị, bác sĩ thường yêu cầu chẩn đoán với các kỹ thuật như:

• Khai thác thông tin: Bác sĩ có thể đặt câu hỏi về tiền sử bệnh lý và các triệu chứng mà bạn gặp phải để khoanh vùng các bệnh lý có khả năng xảy ra.
• X-Quang: X-Quang là xét nghiệm hình ảnh được áp dụng phổ biến trong chẩn đoán các bệnh lý xương khớp. Hình ảnh từ xét nghiệm này giúp bác sĩ xác định sự hiện diện của gai xương và phát hiện một số vấn đề sức khỏe đi kèm như thoái hóa cột sống, thoát vị đĩa đệm hoặc hẹp cột sống.
• CT: CT (chụp cắt lớp vi tính) là xét nghiệm cho hình ảnh chi tiết về cột sống. Xét nghiệm này thường được yêu cầu bổ sung sau khi chụp X-Quang.
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm được thực hiện nhằm loại trừ đau nhức cột sống do các nguyên nhân như nhiễm khuẩn, viêm khớp dạng thấp và một số bệnh tự miễn khác.
• Xét nghiệm điện học: Xét nghiệm điện học có chức năng đo tốc độ dây thần kinh truyền tín hiệu về não bộ và các chi. Kết quả từ xét nghiệm này giúp bác sĩ xác định mức độ chèn ép của gai xương và loại trừ một số nguyên nhân khác.

Sau khi chẩn đoán xác định, bác sĩ có thể chẩn đoán phân biệt với các bệnh lý như:

• Thoát vị đĩa đệm thắt lưng
• Thoái hóa đốt sống thắt lưng
• Hội chứng đau thắt lưng
• Viêm cột sống dính khớp

Các biện pháp điều trị gai cột sống thắt lưng

Mục tiêu chính khi điều trị gai cột sống thắt lưng là giảm cơn đau, tăng khả năng vận động và làm chậm tiến triển của bệnh. Điều trị ưu tiên là sử dụng thuốc và các biện pháp bảo tồn. Tuy nhiên đối với những trường hợp gai xương lớn và không có đáp ứng với điều trị nội khoa, có thể cân nhắc can thiệp ngoại khoa.

1. Sử dụng thuốc

Các loại thuốc được dùng trong điều trị gai cột sống thắt lưng chủ yếu có tác dụng giảm đau và giảm viêm. Loại thuốc được chỉ định tùy thuộc vào mức độ cơn đau, độ tuổi và khả năng đáp ứng của từng cá thể.

Các loại thuốc được dùng phổ biến, bao gồm:

• Thuốc giảm đau, chống viêm: Thuốc giảm đau chống viêm (Acetaminophen và NSAID) được sử dụng ưu tiên nhằm giảm viêm và đau nhức do gai cột sống thắt lưng gây ra. Nhóm thuốc này hoạt động bằng cách ức chế cyclooxygenase, từ đó làm giảm cơn đau có mức độ nhẹ đến trung bình.
• Thuốc chứa steroid dạng tiêm: Tiêm steroid ngoài màng cứng được thực hiện khi bệnh gây ra cơn đau nặng nề và không có đáp ứng với các loại thuốc uống thông thường. Hiện nay, thuốc tiêm thường phối hợp giữa corticosteroid và chất gây tê cục bộ nhằm giảm nhanh cơn đau. Tuy nhiên, loại thuốc này có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề nên chỉ được sử dụng trong thời gian ngắn.
• Thuốc giảm đau gây nghiện: Thuốc giảm đau gây nghiện (opioid) được sử dụng cho cơn đau có mức độ từ trung bình đến nặng. Loại thuốc này chứa các chất gây nghiện tự nhiên hoặc tổng hợp, có tác dụng ức chế thụ thể opioid ở hệ thần kinh trung ương và giảm cơn đau do gai cột sống gây ra.
• Thuốc chống trầm cảm: Thuốc chống trầm cảm ở liều thấp có thể làm mức độ đau do bệnh gai cột sống thắt lưng gây ra. Ngoài ra nhóm thuốc này còn giúp cải thiện yếu tố tâm lý ở các trường hợp stress, căng thẳng do triệu chứng của bệnh phát sinh liên tục.
• Thuốc giãn cơ: Thuốc giãn cơ có tác dụng thư giãn cơ trong thời gian ngắn nhằm hạn chế cơn đau do co thắt. Thuốc được dùng ngắn hạn trong điều trị gai cột sống thắt lưng.

Ngoài ra, bác sĩ có thể xem xét triệu chứng cụ thể ở từng trường hợp để chỉ định kèm theo một số loại thuốc khác. Bên cạnh thuốc điều trị triệu chứng, có thể sử dụng một số loại thuốc hỗ trợ nhằm làm chậm quá trình thoái hóa như Glucosamine, Chondroitin, vitamin C,…

2. Biện pháp không dùng thuốc

Sử dụng thuốc không tác động đến quá trình thoái hóa và hiện tượng tích tụ canxi ở cột sống. Vì vậy bác sĩ có thể chỉ định một số biện pháp bảo tồn không sử dụng thuốc để làm giảm triệu chứng, cải thiện khả năng vận động và hạn chế nguy cơ lạm dụng thuốc điều trị.

Một số biện pháp không dùng thuốc được chỉ định trong điều trị gai cột sống thắt lưng, bao gồm:

• Châm cứu – bấm huyệt: Châm cứu bấm huyệt là biện pháp điều trị có nguồn gốc từ Đông y. Biện pháp này giúp kích thích tuần hoàn máu, giảm cơn đau và hỗ trợ ổn định cấu trúc cột sống.
• Vật lý trị liệu: Vật lý trị liệu đem lại hiệu quả lâu dài hơn so với việc sử dụng thuốc. Các biện pháp như tập thể dục trị liệu, liệu pháp điện, nhiệt, sử dụng thiết bị hỗ trợ,… có thể làm giảm áp lực lên đốt sống thắt lưng, từ đó làm chậm quá trình lão hóa và giảm các triệu chứng lâm sàng.
• Chườm lạnh: Trong trường hợp gai xương chèn ép lên mô thịt gây viêm và sưng nóng, bạn có thể chườm lạnh lên vùng lưng để giảm viêm sưng và đau nhức.
• Dùng thảo dược tự nhiên: Ngoài thuốc Tây y, bạn có thể tìm gặp bác sĩ chuyên khoa y học cổ truyền để được tư vấn về bài thuốc trị gai cột sống bằng thảo dược. So với thuốc Tây, thuốc Đông y có tác dụng chậm hơn nhưng tương đối lành tính và ít gây biến chứng lên gan, thận.

3. Can thiệp phẫu thuật

Trong trường hợp điều trị bảo tồn thất bại hoặc gai cột sống phát triển lớn, gây chèn ép và đè nén nghiêm trọng lên các cơ quan xung quanh, bác sĩ có thể cân nhắc các biện pháp ngoại khoa.

Tuy nhiên can thiệp ngoại khoa có thể gây ra các biến chứng như rối loạn dây thần kinh, nhiễm trùng, chảy máu kéo dài hoặc thậm chí là tái phát gai xương. Vì vậy biện pháp này chỉ được thực hiện khi không còn lựa chọn nào khác.

Các loại phẫu thuật được áp dụng trong điều trị gai cột sống thắt lưng:

• Phẫu thuật cắt bỏ gai xương
• Thay thế đĩa đệm nhân tạo

Lối sống cho bệnh nhân gai cột sống thắt lưng

Gai cột sống thắt lưng là bệnh xương khớp mãn tính và chưa có biện pháp điều trị dứt điểm. Thống kê cho thấy, gai xương có thể tái phát sau khi đã phẫu thuật cắt bỏ.

Để hỗ trợ quá trình điều trị và giảm nguy cơ gai xương tái phát, bạn nên phối hợp các biện pháp y tế với lối sống khoa học:

• Thay đổi các thói quen tác động xấu đến cột sống như mang vác nặng, ngồi nhiều, ít vận động, tư thế sai lệch,…
• Giảm cân nếu bị béo phì.
• Dành 15 – 30 phút tập thể dục/ ngày. Tuy nhiên nên lựa chọn các bộ môn có cường độ nhẹ để tránh kích thích cơn đau phát sinh.
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, tăng cường bổ sung các loại thực phẩm tốt cho sức khỏe như rau xanh, trứng, sữa, trái cây, hải sản,… Đồng thời hạn chế thức ăn nhanh, nhiều dầu mỡ, gia vị, rượu bia, cà phê và thuốc lá.
• Kiểm soát căng thẳng, tránh thức khuya và ngủ không đủ giấc.
• Thận trọng khi lao động và tham gia giao thông nhằm hạn chế tối đa nguy cơ chấn thương do tai nạn.

Bệnh gai cột sống thắt lưng không thể điều trị dứt điểm ngay cả khi đã can thiệp ngoại khoa. Tuy nhiên nếu tích cực điều trị và xây dựng lối sống khoa học, bạn có thể kiểm soát triệu chứng, làm chậm tiến triển của bệnh và cải thiện khả năng vận động.

Tham khảo thêm: Cách chữa gai cột sống bằng lá lốt theo kinh nghiệm dân gian