Lòi dom là bệnh gì? Dấu hiệu nhận biết và cách điều trị

Bệnh lòi dom còn có tên gọi khác là bệnh trĩ. Bệnh thường mang đến nhiều hậu quả xấu làm ảnh hưởng đến sức khỏe của bệnh nhân. Chính vì thế việc xác định những dấu hiệu và tiến hành điều trị bệnh là điều cần thiết nhằm hạn chế xuất hiện những tác động tiêu cực. 

Lòi dom là bệnh gì?

Bệnh lòi dom (bệnh trĩ) không chỉ đơn thuần là một bệnh lý liên quan đến tĩnh mạch. Đây là các bệnh liên quan đến một hệ thống mạch máu. Bệnh xảy ra từ tiểu động mạch, tĩnh mạch, tiếp đến là thông nối động tĩnh mạch, cơ trơn và cuối cùng là mô liên kết được lót bởi lớp biểu mô bình thường được xác định tại ống hậu môn.

Tại lớp dưới niêm mạc, các đám rối tĩnh mạch được nâng đỡ bằng một cấu trúc mô sợi đàn hồi. Việc gia tăng áp lực thường xuyên cụ thể như rặn nhiều khi đi đại tiện, kèm theo tình trạng ứ máu liên tục sẽ dẫn đến sự phình giãn. Đồng thời trong lòng ống hậu môn sẽ hình thành nên các búi trĩ. Bên cạnh đó độ tuổi càng cao, các cấu trúc mô liên kết nâng đỡ càng suy yếu dần. Những búi trĩ ở thời điểm này tụt dần ra khỏi lỗ hậu môn và hình thành trĩ nội sa.

Phân loại bệnh lòi dom

Bệnh lòi dom hay trĩ tồn tại chủ yếu với hai loại. Bao gồm: Trĩ ngoại (external hemorrhoids) và trĩ nội (internal hemorrhoids).

• Trĩ ngoại: Trĩ ngoại là những búi trĩ xuất phát cũng như hình thành tại phía dưới đường lược (đường hậu môn – trực tràng). Trong trường hợp này, búi trĩ của người bệnh sẽ được bao phủ bởi một lớp biểu mô vảy (squamous epithelium). Bên cạnh đó chúng nằm bên dưới lớp da bao quanh hậu môn.
• Trĩ nội: Trĩ nội là những búi trĩ hình thành tại phía trên đường lược (đường hậu môn – trực tràng). Trong trường hợp này búi trĩ được bao phủ bởi lớp biểu mô chuyển tiếp (transitional epithelium) và niêm mạc.

Để phân cấp độ lòi dom bạn cần dựa vào sự phát triển của từng búi trĩ ở mỗi bệnh nhân và dựa vào vị trí của từng búi trĩ nằm bên trong hậu môn hay đã sa ra khỏi lỗ hậu môn.

• Trĩ độ 1: Búi trĩ được hình thành và nằm hoàn toàn trong ống hậu môn.
• Trĩ độ 2: Vào những thời điểm bình thường, búi trĩ sẽ nằm gọn trong ống hậu môn. Búi trĩ sẽ lòi ít ra ngoài hoặc thập thò khi rặn đi đại tiện. Khi đi đại tiện xong, búi trĩ sẽ tự thụt vào trong sau khi đứng dậy.
• Trĩ độ 3: Mỗi lần ngồi xổm, đi lại nhiều, làm việc nặng hoặc đi đại tiện thì búi trĩ lại sa ra ngoài. Tuy nhiên ở cấp độ này, người bệnh phải dùng tay đẩy nhẹ vào hoặc nằm nghỉ thì búi trĩ mới tụt vào trong.
• Trĩ độ 4: Ở cấp độ này búi trĩ nằm ngoài ống hậu môn gần như thường xuyên. 

Nguyên nhân dẫn đến bệnh lòi dom

Các tĩnh mạch xung quanh hậu môn có thể sung huyết hoặc phồng lên và thường có xu hướng căng dưới áp lực. Áp lực gia tăng ở phần dưới trực tràng do một số nguyên nhân sau đây có thể khiến búi trĩ phát triển:

• Béo phì
• Rặn khi đi cầu
• Táo bón mạn tính hoặc tiêu chảy
• Ngồi lâu trên bồn cầu
• Mang thai
• Chế độ ăn uống ít chất xơ
• Giao hợp qua đường hậu môn
• Tuổi cao. Bệnh trĩ có khả năng gia tăng theo độ tuổi. Nguyên nhân là do tại trực tràng và hậu môn, cấu trúc mô nâng đỡ các tĩnh mạch trở nên nhão dần và lỏng lẻo.

Yếu tố nguy cơ gây bệnh lòi dom

Một số yếu tố nguy cơ gây bệnh lòi dom bao gồm:

• Chế độ ăn uống không khoa học, ăn uống ít chất xơ làm tăng dần nguy cơ mắc bệnh lòi dom
• Tăng nguy cơ mắc bệnh lòi dom do thừa cân béo phì
• Tăng tần suất lòi dom do bệnh tiêu chảy hoặc táo bón. Rặn trong thời gian đi đại tiện gây ứ máu và làm tăng áp lực lên các tĩnh mạch
• Ở những người thường xuyên lao động nặng như vận động viên cử tạ, mang vác vật nặng, quần vợt… làm gia tăng áp lực của ổ bụng gây cản trở quá trình hồi lưu máu về tim. Đồng thời gây nên tình trạng giãn tĩnh mạch hậu môn. Ngoài ra tình trạng gia tăng áp lực tại ổ bụng còn xuất hiện ở những người thường xuyên đứng lâu mà không nghỉ, ngồi lâu như thợ may, nhân viên bán hàng, thư ký, nhân viên văn phòng…
• U vùng tiểu khung bao gồm u ở tử cung, u đại trực tràng, thai nhi nhiều tháng làm cản trở quá trình hồi lưu máu về tim dẫn đến giãn tĩnh mạch.

Dấu hiệu nhận biết bệnh lòi dom

Những dấu hiệu nhận biết và triệu chứng của bệnh lòi dom có thể bao gồm:

• Kích thích hoặc ngứa tại vùng hậu môn. Biểu hiện này xuất hiện là do sự tiết dịch nhầy xảy ra tại niêm mạc ống hậu môn do sự bài tiết.
• Chảy máu nhưng không kèm cảm giác đau trong quá trình đi vệ sinh. Thời gian đầu mắc bệnh, bạn có thể nhìn thấy một lượng kín đáo máu đỏ tươi trong bồn cầu hoặc trên giấy vệ sinh. Chảy máu là triệu chứng thường gặp nhất và cũng là triệu chứng sớm nhất của bệnh lòi dom. Thời gian sau, việc rặn nhiều sẽ khiến máu tiết ra thành tia hoặc chảy ra thành từng giọt. Ở những trường hợp nặng hơn, việc ngồi xổm cũng khiến máu chảy ra ngoài.
• Có cảm giác đau hoặc có cảm giác khó chịu. Dao động từ không đau, cảm giác đau ít cho đến cảm giác đau do nghẹt hoặc tắc, nứt hậu môn.
• Vùng quanh hậu môn sưng to
• Gần hậu môn có một khối nhô lên. Kèm theo khối này là cảm giác đau, rát. Đây có thể là huyết khối tại búi trĩ.

Triệu chứng của bệnh lòi dom thường phụ thuộc vào những vị trí sau:

1/ Trĩ ngoại

Khi mắc bệnh, vùng da trên búi trĩ bị loét và bị kích thích. Đối với trường hợp bên trong búi trĩ ngoại, cục máu đông đã hình thành và phát triển, cơn đau có thể trở nên nghiêm trọng và xuất hiện một cách đột ngột. 

Bệnh nhân bị trĩ ngoại có thể nhìn thấy hoặc cảm thấy quanh hậu môn có một khối nhô lên. Cục máu đông sau đó có thể bị hấp thu để lại vùng da nhăn nheo gây nên cảm giác rát và ngứa.

2/ Trĩ nội 

Người bệnh có thể nhìn thấy máu tươi nhỏ giọt vào bồn cầu khi đi vệ sinh hoặc có thể nhìn thấy máu trên giấy vệ sinh, nhưng không có cảm giác đau. 

Trong khi đi đại tiện, đặc biệt là trong lúc rặn, lượng phân cần được đào thải ra khỏi cơ thể đi ngang qua hậu môn tác động và làm trầy xước bề mặt búi trĩ. Đồng thời gây nên tình trạng chảy máu. 

Trĩ nội khi phát triển ở một mức độ nhất định, chúng có thể bị sa ra ngoài, lòi ra khỏi lỗ hậu môn tạo trĩ nội sa. Khi búi trĩ bị sa ra ngoài, nó có thể tác động, hấp thu một lượng nhỏ phân và chất nhầy. Điều này gây kích thích dẫn đến cảm giác ngứa, cảm giác đau và rát. Việc người bệnh cố gắng giảm ngứa bằng cách lau liên tục có thể làm trầm trọng hơn tình trạng của búi trĩ.

Biến chứng của bệnh lòi dom

Rất hiếm khi biến chứng của bệnh lòi dom xuất hiện nhưng chúng vẫn có thể xảy ra. Cụ thể như: 

• Thiếu máu: Biến chứng thiếu máu xảy ra do mất máu mạn tính thông qua búi trĩ. Trong thời gian rơi vào tình trạng mất máu mãn tính, số lượng hồng cầu cần thiết trong cơ thể sẽ không đủ để thực hiện quá trình trao đổi oxy cho tế bào. Tuy nhiên trường hợp này hiếm xảy ra.
• Nghẹt búi trĩ: Trong trường hợp búi trĩ sa ra ngoài và bị mắc kẹt sẽ làm cho mạch máu – nơi mà máu được cung cấp cho búi trĩ bị tắc. Trong thời gian này, triệu chứng đau rát sẽ diễn ra liên tục và rất rõ ràng. Do có cục máu đông nên khi người bệnh vô tình chạm hoặc dùng tay ấn nhẹ vào sẽ có cảm giác lộm cộm.
• Tắc mạch: Biến chứng tắc mạch là tình trạng các cục máu đông được hình thành bên trong mạch máu của búi trĩ. Khi mạch máu bị ứ máu và bị giãn phồng do rặn, có thai, mang vác nặng, chơi thể thao nặng khiến khoang bụng chịu áp lực sẽ tạo điều kiện thuận lợi hình thành và phát triển các cục máu đông. Đồng thời gây tắc mạch.

Đối với trường hợp tắc mạch ở trĩ ngoại, người bệnh sẽ nhìn thấy khối phồng nhỏ màu xanh xuất hiện tại vùng rìa của hậu môn. Khi dùng tay chạm vào sẽ có cảm giác đau rát và căng. Đối với trường hợp tắc mạch ở trĩ nội, người bệnh sẽ có cảm giác cộm và đau rát sâu bên trong. Tuy nhiên những triệu chứng lại không rầm rộ như trĩ ngoại.

Điều trị bệnh lòi dom

Phác đồ điều trị cũng như phương pháp chữa bệnh lòi dom áp dụng cho trường hợp trĩ có triệu chứng.

Điều trị nội khoa

Việc áp dụng phương pháp điều trị nội khoa đối với bệnh lòi dom sẽ có hai dạng:

• Dùng thuốc: Sau khi tiến hành chẩn đoán mức độ phát triển bệnh lý, các bác sĩ có thể sẽ kê cho bạn một đơn thuốc bao gồm những loại thuốc nhét hoặc bôi tại chỗ, những loại thuốc dùng trong hỗ trợ tuần hoàn tĩnh mạch.
• Điều trị bảo tồn: Để cải thiện những triệu chứng khó chịu do bệnh lòi dom gây ra, người bệnh có thể ngâm hậu môn cùng với nước ấm. 
• Thay đổi chế độ ăn uống: Bổ sung nhiều chất xơ được xem là phương pháp chữa bệnh hữu hiệu đối với các đối tượng mắc bệnh trĩ xuất huyết. Bên cạnh đó người bệnh cần hạn chế sử dụng những loại thực phẩm mang tính chất cay nóng, các loại rượu, các loại bia và những chất kích thích khác. 
• Thay đổi thói quen sinh hoạt: Người bệnh cần tránh ngồi nhiều, tránh hoạt động quá mạnh và tránh đứng quá lâu. Hơn thế để tránh xuất hiện tình trạng táo bón, bạn cần thay đổi thói quen đi đại tiện của mình.

Điều trị ngoại khoa

Đối với những bệnh nhân mắc bệnh lòi dom kèm theo các biến chứng huyết khối, việc điều trị cần được tiến hành can thiệp sớm bằng cách dựa vào phương pháp kinh điển để thực hiện cắt bỏ búi trĩ. Hoặc người bệnh cũng có thể tiến hành cắt búi trĩ phối hợp với lấy huyết khối bằng một số phương pháp khác.

Đối với những bệnh nhân mắc bệnh trĩ ở cấp độ nhẹ, bác sĩ có thể yêu cầu bạn thực hiện chích xơ mạch máu đến nuôi búi trĩ hoặc sử dụng thủ thuật thắt búi trĩ bằng dây thun. 

• Chỉ định chích xơ búi trĩ ở cấp độ 1, cấp độ 2, không chỉ định cho trĩ có huyết khối, trĩ ngoại, trĩ nội bị viêm loét hoặc hoại tử. Bác sĩ sẽ sử dụng 1 – 2ml chất làm xơ (thường là phenol 5% hoặc natri tetradecyl sulfate, urea hydrochloride, polidocanol, quinine). Sau đó tiêm vào lớp dưới niêm mạc của búi trĩ bằng kim 25-gauge.
• Thắt bằng vòng thắt cao su – dây thun được tiến hành bằng cách đặt bao quanh búi trĩ. Việc thắt sẽ khiến búi trĩ bị xơ, gây ra sự thiếu máu cục bộ, búi trĩ teo lại và tự rụng đi. Ưu điểm của phương pháp chữa bệnh này là đơn giản, dễ thực hiện, rẻ tiền, những bệnh nhân bị trĩ độ 2 và trĩ độ 3 có thể được điều trị ngoại trú. 
• Phương pháp Longo điều trị trĩ (stapled hemorrhoidectomy-PPH, 1998) được áp dụng để điều trị trĩ nội cấp độ 3 và trĩ nội cấp độ 4. Nguyên lý của phương pháp Longo là làm gián đoạn hoạt động của các mạch máu trĩ trên và các mạch máu trĩ giữa. Sau đó bác sĩ tiến hành khâu niêm mạc hậu môn – trực tràng đang trong tình trạng sa lên trên. Đồng thời tác động và đưa các búi trĩ về lại vị trí trong ống hậu môn. Nhờ đó tác động và làm teo mô búi trĩ.
• Phương pháp khâu triệt mạch THD được bác sĩ chuyên khoa thực hiện dưới sự hướng dẫn của siêu âm. Phương pháp chữa bệnh này có khả năng làm tắc mạch cung cấp máu cho hậu môn. Nhờ đó búi trĩ giảm bớt được sự phình to. 
• Tiến hành cắt trĩ bằng phương pháp kinh điển. Một số phẫu thuật cắt trĩ kinh điển mà người bệnh có thể thực hiện gồm White Head, Milligan Morgan, Ferguson. Đây đều là những phương pháp gây đau đớn nhiều do phải tiến hành can thiệp trực tiếp vào búi trĩ. 

Cắt trĩ là biện pháp khiến người bệnh chịu nhiều đau đớn và khó chịu. Bên cạnh đó, sau khi cắt trĩ ít nhiều cấu trúc hậu môn của bạn đọc sẽ bị tổn thất. Đồng thời còn có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cũng như sau 1 thời gian cắt, bệnh vẫn sẽ tái phát.

Những điều cần lưu ý khi điều trị bệnh lòi dom

Một số điều cần lưu ý khi điều trị bệnh lòi dom bao gồm:

• Việc điều trị bệnh lòi dom có thể gây ra một số biến chứng cấp tính. Bao gồm: Nhiễm trùng, đau, bí tiểu, chảy máu tái phát. Biến chứng muộn liên quan đến việc điều trị bệnh lòi dom bao gồm không kiểm soát do tổn thương xảy ra cho cơ thắt hậu môn trong quá trình phẫu thuật.
• Không có chỉ định phẫu thuật cắt trĩ ở những bệnh nhân có viêm đại tràng thể hoạt động, bệnh nhân suy giảm miễn dịch. Việc tiến hành phẫu thuật trĩ cấp cứu sẽ đi kèm với tỉ lệ xuất hiện những biến chứng cao hơn.

Phòng ngừa bệnh lòi dom

Để giảm những triệu chứng của bệnh trĩ và ngăn ngừa bệnh trĩ xuất hiện, bạn nên làm theo những phương pháp sau:

• Uống nhiều nước mỗi ngày sẽ giúp phân mềm hơn. Mỗi ngày uống từ 2 – 2,5 lít nước lọc, nước ép trái cây và một số loại chất lỏng khác không phải rượu. 
• Sử dụng những loại thực phẩm chứa nhiều chất xơ. Ăn nhiều rau củ quả, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên cám cụ thể như lúa mạch, lúa mì, yến mạch, gạo lứt, lúa mạch đen, ngô, kê…
• Khi có cảm giác đi cầu, bạn cần đi đại tiện ngay. Nếu bạn nhịn và bỏ lỡ cảm giác mắc đi cầu, lượng nước ứ đọng trong phân sẽ được hấp thu dần bằng niêm mạc trực tràng. Khi đó phân sẽ khô dần, cứng và tạo ra cảm giác khó khăn hơn khi đi vệ sinh.
• Bạn cần tránh ngồi lâu. Đặc biệt là ngồi lâu trên bồn cầu có thể tác động và làm gia tăng áp lực lên tĩnh mạch ở hậu môn.
• Thường xuyên tập thể dục, đi lại, duy trì các hoạt động, vận động mỗi ngày. Việc vận động đều đặn sẽ giúp bạn giảm áp lực lên tĩnh mạch và ngăn ngừa tình trạng táo bón, có thể xảy ra khi bạn ngồi lâu hoặc đứng lâu. Ngoài ra việc luyện tập thể dục còn giúp bạn phòng ngừa tình trạng thừa cân, béo phì – yếu tố nguy cơ gây bệnh lòi dom.

Đa số bệnh nhân nghĩ rằng bệnh lòi dom có thể tự chữa mà không cần đến sự hướng dẫn và sự chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa. Tuy nhiên người bệnh không nên quá tự tin vào khả năng chẩn đoán và điều trị bệnh lý của mình. Đặc biệt là những người trên 40 tuổi. 

Ngoài bệnh lòi dom, tình trạng chảy máu từ hậu môn – trực tràng còn do nhiều nguyên nhân, bệnh lý khác nhau từ lành tính cho đến ác tính. Cụ thể như ung thư ống hậu môn, ung thư đại trực tràng, polyp đại trực tràng.

Bạn cần tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa khi nhận thấy hậu môn chảy máu kèm theo đau, chảy nhiều máu, chảy máu thường xuyên hoặc những triệu chứng không được cải thiện mặc dù đã được chỉ định sử dụng thuốc tại nhà. Khi chảy máu nhiều từ hậu môn, choáng váng, chóng mặt hoặc ngất bạn cần đến bệnh viện ngay.

Thông tin về vấn đề “Lòi dom là bệnh gì? Dấu hiệu nhận biết và cách điều trị” trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Chúng tôi không đưa ra lời khuyên, chẩn đoán, thông tin và phương pháp điều trị thay cho bác sĩ có chuyên môn.