Bạch Giới Tử - Vị Thuốc Với Nhiều Tác Dụng Cho Sức Khỏe

Bạch giới tử là một tên gọi khác của hạt cây cải trắng với danh pháp khoa học là Brassica Alba (L) Boiss, thuộc họ Cải (Brassicaceae). Trong Y học cổ truyền, bạch giới tử có vị cay, tính ôn, không độc, được quy vào kinh Phế, Can, Tỳ, Tâm bào, có tác dụng trị đàm, ôn trung, lợi khí, hóa đờm, tiêu thũng, thanh nhiệt, giải độc,…

Tên gọi – Phân nhóm

• Tên gọi khác: Hạt cải trắng, Hạt cải bẹ trắng, Hồ giới, Thái chi, Bạch lạc tử, Thục giới,…
• Tên khoa học: Brassica Alba (L) Boiss
• Họ: Thuộc họ Cải (Brassicaceae)

Đặc điểm sinh thái

Mô tả dược liệu: Bạch giới là một tên gọi khác của hạt cây cải trắng. Chúng có hình cầu, đường kính khoảng 16mm. Vỏ ngoài có màu vàng hoặc màu trắng tro, trên lớp vỏ có lớp vân hình màng lưới nhỏ và trên đầu có 1 chấm nhỏ. Trong phần hạt có chứa một lớp dầu. Phần nhân xếp thành từng lớp khi tách đôi.

Cây cải trắng là loại cây thân thảo, tuổi thọ ngắn. Thân cây có màu xanh lục, mọc thẳng đứng. Lá đơn, mọc so le và có cuống ngắn. Hoa cây cải trắng là hoa lưỡng tính, mọc thành từng chùm, xếp thành 4 cánh và xếp thành hình chữ thập. Quả cây cải trắng có lông, dài, bên trong có chứa 4 – 6 hạt nhỏ.

Phân bố: Cây cải trắng được trồng khá nhiều ở nước ta, chủ yếu là lấy thực phẩm.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến và cách bảo quản

Bộ phận dùng: Dùng phần hạt của cây cải trắng. Những loại hạt to, tròn, màu trắng.

Thu hái: Thu hái những quả của cây cải trắng đã già. Thời điểm thích hợp để thu hái trong năm là vào tháng 3 đến tháng 5.

Chế biến: Đem những phần quả già vừa được thu hoạch tách lấy phần hạt, rửa sạch rồi đem phơi khô.

Bảo quản: Nên bảo quản dược liệu trong bao bì kín, cất trữ nơi thoáng mát, tránh nơi ẩm ướt. Đậy kín bao bì sau mỗi lần sử dụng.

Thành phần hóa học có trong dược liệu bạch giới tử

Trong dược liệu bạch giới tử có chứa các thành phần hóa học chủ yếu sau:

• Protid
• Saponin
• Lysine
• Histidine
• Arginine
• Sinigrin
• Sinapic acid
• Men myroxin
• Sinalbin
• Myosin
• Sinapine
• Chất nhầy
• Chất béo

Tính vị và quy kinh của bạch giới tử

Tính vị: Bạch giới tử có vị cay, tính ôn và không độc.

Quy kinh: Trong Đông y, bạch giới từ được quy vào kinh Tỳ, Phế, Can và Tâm bào.

Tác dụng dược lý của dược liệu bạch giới tử

Theo nghiên cứu dược lý hiện đại

• Có tác dụng kích thích nhẹ lên lớp niêm mạc bao tử gây ra phản xạ tăng tiết dịch khí quản, giúp hóa đờm;
• Có tác dụng kích thích tại chỗ của da khiến cho da bị sung huyết, trường hợp nghiêm trọng hơn là phỏng nóng và rát;
• Có tác dụng ức chế nấm ngoài da.

Theo Y học cổ truyền

• Công dụng: Thông khí, tiêu đờm, trừ hàn, lợi tiểu, bổ khí, ấm phổi, tiêu thũng, giảm đau, tiêu độc.
• Chủ trì: Trị các triệu chứng của ho như ho có đờm, ho lâu ngày khó khỏi, ho gây tức ngực. Trị mụn nhọt, mẩn ngứa ngoài da. Trị đầy bụng, bụng trướng. Trị đau nhức toàn thân, đau nhức tay chân,…

Cách dùng và liều lượng sử dụng dược liệu bạch giới tử

Cách dùng: Dùng độc vị hoặc kết hợp cùng với một số vị thuốc khác dưới dạng thuốc sắc, thuốc bột hoặc thuốc đắp ngoài.

Liều dùng: Dùng 1 – 12 gram/ ngày hoặc có thể hơn, tùy vào từng bệnh lý và từng đối tượng.

Những bài thuốc trị bệnh hay từ dược liệu bạch giới tử

Bạch giới tử được đánh giá là loại dược liệu mang đến nhiều công dụng đối với sức khỏe con người thông qua nhiều bài thuốc Đông y. Mặc dù loại dược liệu này mang đến nhiều công dụng nhưng không phải ai cũng đều biết cách sử dụng loại dược liệu này. Dưới đây là một số bài thuốc hay từ dược liệu này, bạn đọc có thể tham khảo và áo dụng thực hiện khi cần thiết:

1. Bài thuốc sử dụng bạch giới tử trị ho có đờm, giúp tiêu đờm

Cách số 1:

• Chuẩn bị: 20 gram bạch giới tử và 80 gram bạch truật.
• Cách thực hiện: Đem hai vị thuốc trên nghiền nát thành bột mịn, thêm một ít mật để hoàn thành viên với kích thước bằng hạt ngô đồng. Mỗi ngày sử dụng 50 viên cùng với ly nước ấm. Có thể chia thành 2 – 3 lần uống trong ngày.

Cách số 2:

• Chuẩn bị: 4 gram bạch giới tử cùng với tử tô và lai phúc tử mỗi vị 12 gram.
• Cách thực hiện: Đem những nguyên liệu đã được chuẩn bị sắc cùng với 4 chén nước trên ngọn lửa nhỏ. Và tiến hành sắc cho đến khi lượng nước cô đặc lại còn khoảng phân nửa. Chia nhỏ thành 2 lần uống trong ngày, mỗi lần sử dụng một phần. Dùng thuốc khi thuốc còn ấm.

Cách số 3:

• Chuẩn bị: Bạch giới tử, đại kích, quế tâm, hồ tiêu và cam toại với liều lượng bằng nhau.
• Cách thực hiện: Đem toàn bộ các vị thuốc trên tán thành bột mịn, thêm một ít nước để hoàn thành viên với kích thước mỗi viên bằng hạt ngô đồng. Mỗi lần sử dụng 10 viên để uống cùng với nước gừng và uống mỗi ngày 2 lần vào mỗi buổi sáng và tối trước khi đi ngủ.

2. Bài thuốc từ bạch giới tử trị ho

• Chuẩn bị: 4 gram bạch giới tử cùng với hạt cây củ cải và hạt tía tô mỗi vị 12 gram.
• Cách thực hiện: Mang một thang thuốc trên sắc cùng với 4 chén nước còn lại khoảng 2 chén để dùng. Mỗi lần sử dụng 1 chén thuốc, dùng thuốc khi thuốc còn ấm, nếu thuốc nguội nên hâm nóng lại trước khi sử dụng.

3. Bài thuốc sử dụng bạch giới tử trị lao hạch

• Chuẩn bị: Bạch giới tử và củ hành ta với liều lượng bằng nhau.
• Cách sử dụng: Bạch giới tử cần được nghiền nát thành bột mịn rồi trộn cùng với củ hành băm nhuyễn, sau đó đem đắp vào chỗ có hạch. Thực hiện mỗi ngày 1 lần và áp dụng cho đến khi bệnh tình có dấu hiệu thuyên giảm hẳn.

4. Bài thuốc từ bạch giới tử trị mụn nhọt mới phát

• Chuẩn bị: Bạch giới tử và giấm.
• Cách thực hiện: Đem bạch giới tử nghiền nát thành bột mịn rồi trộn cùng với một ít giấm. Sau đó, đem hỗn hợp đắp vào vùng mụn nhọt vừa mới phát. Áp dụng mỗi ngày 2 lần vào mỗi buổi sáng và tối. Kiên trì thực hiện cho đến khi mụn nhọt lành hẳn.

5. Bài thuốc sử dụng bạch giới tử trị viêm phế quản cấp và mãn tính ở trẻ nhỏ

• Chuẩn bị: 100 gram bạch giới tử và 90 gram bột mì trắng.
• Cách thực hiện: Trộn bột bạch giới tử cùng với bột mì trắng theo tỷ lệ 1:3, sau đó chia thành nhiều phần nhỏ để sử dụng. Đem hỗn hợp đắp trực tiếp lên vùng lưng của trẻ nhỏ trước khi đi ngủ. Mỗi ngày thực hiện 2 – 3 lần và kiên trì thực hiện cho đến khi bệnh tình thuyên giảm hoàn toàn.

6. Bài thuốc sử dụng bạch giới tử trị bệnh viêm phổi ở trẻ em

• Chuẩn bị: Bạch giới tử và bột mì với liều lượng vừa đủ.
• Cách thực hiện: Trộn hai loại bột lại với liều lượng bằng nhau. Thêm một ít nước để thành miếng bột não. Đem miếng bột đắp trực tiếp lên ngực của trẻ nhỏ khoảng 15 – 20 phút. Áp dụng mỗi ngày 1 – 2 lần.

7. Bài thuốc sử dụng bạch giới tử trị chứng liệt dây thần kinh mặt

• Chuẩn bị: 10 gram bạch giới tử.
• Cách thực hiện: Đem bạch giới tử nghiền nát thành bột mịn, thêm một ít nước để thành một hỗn hợp sền sệt. Đắp hỗn hợp trực tiếp lên vùng mặt bị liệt rồi dùng băng gạc cố định lại khoảng 5 – 10 giờ đồng hồ. Áp dụng 10 ngày một lần.

8. Bài thuốc từ bạch giới tử trị buồn nôn, ợ chua nhiều lần sau khi ăn no

• Chuẩn bị: Bạch giới tử một lượng vừa đủ.
• Cách thực hiện: Tán bạch giới tử thành bột mịn rồi cất trữ trong hũ thủy tinh để sử dụng dần. Mỗi lần sử dụng 4 – 8 gram cùng với rượu ấm. Dùng thuốc khi xuất hiện các triệu chứng buồn nôn, ợ chua.

9. Bài thuốc từ bạch giới tử trị đầy bụng, trướng bụng

• Chuẩn bị: 1 chén bạch giới tử.
• Cách thực hiện: Đem bạch giới tử sao qua rồi tán thành bột mịn. Thêm một ít nước để hoàn thành viên với kích thước mỗi viên bằng hạt đậu xanh. Mỗi lần sử dụng 10 viên cùng với nước gừng. Dùng mỗi ngày 1 lần duy nhất.

10. Bài thuốc từ bạch giới tử phòng ngừa đậu mùa lên mắt

• Chuẩn bị: Bạch giới tử.
• Cách thực hiện: Đem bạch giới tử nghiền nát thành bột mịn, thêm một ít nước rồi đem đắp vào dưới lòng chân để qua đêm.

11. Bài thuốc từ bạch giới tử trị chứng ngực sườn bị đờm ẩm

• Chuẩn bị: 20 gram bạch giới tử, 80 gram bạch truật và táo nhục.
• Cách thực hiện: Nghiền nát toàn bộ nguyên liệu đã được chuẩn bị thành bột mịn, thêm một ít mật để hoàn thành viên có kích thước to bằng hạt ngô đồng. Mỗi ngày sử dụng 50 viên cùng với nước ấm, có thể chia thành nhiều lần uống trong ngày.

12. Bài thuốc từ bạch giới tử trị chứng bực bội, cơ thể thường nóng nảy do bị nhiệt, đờm

• Chuẩn bị: Bạch giới tử, đại kích, cam toại, hắc giới tử, mang tiêu và chu sa với liều lượng bằng nhau.
• Cách thực hiện: Mang tất cả nguyên liệu có trong một thang thuốc trên tán thành bột mịn, thêm một ít hồ rồi hoàn thành viên có kích thước bằng hạt ngô đồng. Mỗi ngày sử dụng 10 viên để uống cùng với nước gừng.

13. Bài thuốc từ bạch giới tử trị đau nhức xương khớp do đờm trệ

• Chuẩn bị: Bạch giới tử, quế tâm, một dược và mộc lương mỗi vị 12 gram cùng với 4 gram mộc miết tử 4 gram.
• Cách thực hiện: Đem toàn bộ các vị thuốc trên tán thành bột mịn và cất trữ trong hũ thủy tinh để sử dụng dần. Mỗi lần sử dụng 4 gram để uống cùng với nước ấm, dùng mỗi ngày 2 lần vào mỗi buổi sáng và tối.

Những đối tượng nào không nên dùng dược liệu bạch giới tử?

Không phải mọi đối tượng đều có thể sử dụng dược liệu bạch giới tử, các đối tượng dưới đây cần hết sức lưu ý khi sử dụng đế phòng tránh gặp phải một số tác dụng phụ ngoài ý muốn:

• Đối tượng dị ứng hoặc quá mẫn cảm với một số thành phần có trong dược liệu bạch giới tử;
• Phù dương hư hỏa bốc lên, ho sinh đờm, phế kinh có nhiệt (theo Bản Thảo Kinh Sơ);
• Phế hư, phế có nhiệt, âm hư hỏa bốc lên sinh ra đờm và ho (theo Đông Dược Học Thiết Yếu);
• Khí hư có nhiệt, ho khan do khí phế hư (theo Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách);
• Vị có nhiệt và phế khí hư (theo Đắc Phối Bản Thảo).

Mặc dù bạch giới tử đem lại nhiều công dụng đối với sức khỏe con người nhưng người bệnh cũng cần tuân thủ một số nguyên tắc khi sử dụng. Tốt hơn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc lương y để biết thêm liều dùng và một số công dụng khác từ dược liệu này.

Bạn đọc có thể quan tâm:

• Bạch biển đậu: Đặc điểm, công dụng & cách dùng vị thuốc
• Ba đậu – Đặc điểm cây thuốc, công dụng và cách dùng
• Đại táo: Công dụng của vị thuốc và cách dùng chữa bệnh