Xơ Gan Mất Bù Là Gì? Nguyên Nhân, Triệu Chứng, Cách Điều Trị

Xơ gan mất bù (xơ gan cổ trướng) là giai đoạn cuối của bệnh xơ gan. Ở giai đoạn này, tế bào gan bị tổn thương nghiêm trọng, suy kiệt và không còn khả năng phục hồi. Tiên lượng của bệnh lý này rất xấu, tỷ lệ sống thấp, dễ phát sinh biến chứng và hầu như không có đáp ứng tốt với điều trị.

Xơ gan mất bù là gì?

Xơ gan mất bù còn được là bệnh xơ gan cổ trướng – giai đoạn cuối của chứng xơ gan. Bệnh thường xảy ra do không can thiệp điều trị xơ gan còn bù (giai đoạn sớm) kịp thời.

Ở giai đoạn này, các mô và tế bào gan bị tổn thương nặng nề, không còn khả năng hồi phục và suy giảm chức năng nghiêm trọng. Ngoài các biểu hiện thường gặp của chứng xơ gan, xơ gan mất bù còn điển hình bởi triệu chứng cổ trướng – bụng phình to bất thường do ứ dịch.

Xơ gan cổ trướng là vấn đề về gan có mức độ nghiêm trọng, tiến triển phức tạp và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như nhiễm độc, suy đa tạng, xuất huyết tiêu hóa, hôn mê gan hoặc thậm chí là tử vong.

Hiện nay, chưa có biện pháp điều trị hoàn toàn bệnh xơ gan ở giai đoạn cuối. Các biện pháp được áp dụng chỉ với mục đích ngăn chặn tiến triển của bệnh, bảo toàn tính mạng và giảm mức độ ảnh hưởng đến các cơ quan nội tạng.

Nguyên nhân gây bệnh xơ gan mất bù

Nguyên nhân trực tiếp gây ra bệnh xơ gan mất bù là do xơ gan còn bù không được điều trị khiến bệnh tiến triển theo chiều hướng xấu và chuyển sang giai đoạn cuối. Ngoài nguyên nhân này, bệnh cũng có thể khởi phát do các yếu tố rủi ro như:

• Viêm gan do virus: Thống kê cho thấy, bệnh xơ gan và xơ gan mất bù thường xảy ra ở các trường hợp bị viêm gan B và viêm gan C không được điều trị và chăm sóc đúng cách.
• Lạm dụng bia rượu: Bia rượu là nguyên nhân phổ biến gây ra các vấn đề về gan – trong đó có bệnh xơ gan. Khi dung nạp bia rượu, gan phải hoạt động liên tục để chuyển hóa ethanol. Tuy nhiên khi vào gan, thành phần này có xu hướng biến đổi thành Acetaldehyde – tác nhân gây hư hại tế bào, viêm, xơ hóa và suy giảm chức năng gan.
• Nhiễm trùng huyết: Nhiễm trùng huyết cũng có thể là yếu tố thuận lợi gây xơ gan cổ trướng. Nguyên nhân là do bệnh lý này khiến hệ miễn dịch suy giảm, suy đa tạng, khiến gan hư hại, tổn thương nặng nề và suy giảm chức năng hoạt động.
• Nhiễm hóa chất độc hại: Xơ gan nói chung và xơ gan cổ trướng có thể là hệ quả do nhiễm các chất độc hại như thạch tín và asen.
• Một số yếu tố khác: Ngoài ra, xơ gan mất bù còn có khả năng xảy ra nếu có các yếu tố thuận lợi như thừa cân – béo phì, chế độ ăn thiếu khoa học, mỡ trong máu, mắc bệnh tiểu đường và các bệnh mãn tính khác.

Triệu chứng nhận biết xơ gan mất bù

Xơ gan mất bù phát sinh triệu chứng điển hình hơn so với xơ gan còn bù. Để nhận biết giai đoạn cuối của chứng xơ gan, bạn có thể dựa vào một số triệu chứng sau:

1. Cổ trướng (phù nề bụng)

Cổ trướng đề cập đến tình trạng chướng bụng do bệnh xơ gan gây ra. Thống kê cho thấy, có đến 85% trường hợp gặp phải triệu chứng này. Nguyên nhân gây ra hiện tượng phù nề ở bụng là do gan không thể tổng hợp protein và máu, dẫn đến tình trạng ứ đọng dịch, tăng áp lực và giảm tính thẩm thấu của mao mạch.

Bên cạnh đó, chức năng gan suy giảm khiến albumin trong máu giảm dần, dẫn đến tình trạng nước và các thành phần khác tràn vào khoang bụng và gây phù nề.

2. Phù nề chi dưới

Phù nề chân là một trong những triệu chứng điển hình của bệnh xơ gan cổ trướng. Triệu chứng này xảy ra do chức năng gan suy giảm hoàn toàn khiến dịch và nước tích tụ, gây phù chi dưới hoặc thậm chí là phù toàn thân. Hiện tượng phù nề gây khó khăn khi đi lại, vận động, sinh hoạt, làm giảm hiệu suất học tập – làm việc.

3. Vàng da – vàng mắt

Trong giai đoạn cuối, chức năng gan suy kiệt khiến bilirubin tích tụ ở da, niêm mạc và mắt, dẫn đến triệu chứng vàng da và vàng mắt.

4. Các triệu chứng khác

Ngoài các triệu chứng điển hình trên, bệnh xơ gan ở giai đoạn cuối còn có thể gây ra một số biểu hiện khác như:

• Buồn nôn
• Nôn mửa
• Khó thở
• Phù mắt cá chân và chân
• Khó tiêu
• Ăn không ngon, chán ăn
• Sốt nhẹ
• Ợ nóng
• Khó tiêu

Tiên lượng – Biến chứng của xơ gan mất bù

Tiên lượng của xơ gan mất bù thường kém và có đến hơn 50% trường hợp tử vong trong 1 năm đầu. Tuy nhiên nếu chăm sóc và điều trị tích cực, thời gian sống có thể tăng lên đến 3 năm.

Nếu không kiểm soát kịp thời, xơ gan cổ trướng có thể gây ra các biến chứng nặng nề như:

• Xuất huyết tiêu hóa: Có đến 50% trường hợp xơ gan giai đoạn cuối gặp phải biến chứng xuất huyết tiêu hóa. Nguyên nhân là do gan suy giảm chức năng, dẫn đến tình trạng tăng áp lực lên hệ thống tĩnh mạch ở ruột, dạ dày khiến mạch máu giãn, phồng và vỡ.
• Chứng não gan: Chức năng gan suy kiệt có thể làm tăng nồng độ ammoniac trong cơ thể. Ammoniac tích tụ trong máu đến một lượng nhất định sẽ gây ra biến chứng não gan. Biểu hiện của biến chứng này là tình trạng mất ý thức về hành vi, lời nói, mắt mờ, mệt mỏi, suy nhược cơ thể,…
• Ung thư gan: Xơ gan mất bù do viêm gan B có nguy cơ ung thư cao. Khi chuyển sang giai đoạn ung thư, tiên lượng và tỷ lệ sống thường rất thấp.

Các phương pháp chẩn đoán xơ gan mất bù

Ban đầu, xơ gan mất bù sẽ được chẩn đoán thông qua thăm khám thể chất và nghiên cứu tiền sử bệnh lý. Sau đó, bác sĩ có thể chỉ định thêm một số kỹ thuật chẩn đoán như:

• Chọc dịch ổ bụng: Nhằm lấy mẫu chất lỏng bên trong bụng, sau đó đem xét nghiệm bệnh phẩm để loại trừ các nguyên nhân như ung thư và nhiễm trùng.
• Chẩn đoán hình ảnh: Bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm hình ảnh như MRI, CT, X-Quang nhằm quan sát biểu hiện, kích thước gan và các cơ quan nội tạng lân cận.
• Sinh thiết gan: Sinh thiết gan sử dụng kim nhỏ, đưa vào gan và lấy một mô gan nhỏ để xét nghiệm. Kỹ thuật này được thực hiện nhằm xác định nguyên nhân gây xơ gan mất bù và loại trừ các bệnh lý có triệu chứng tương tự.

Thực tế, bệnh xơ gan mất bù gây ra các triệu chứng tương đối điển hình nên quá trình chẩn đoán không quá phức tạp. Tuy nhiên ở những trường hợp không có biểu hiện đặc trưng, bác sĩ có thể chẩn đoán phân biệt với một số bệnh lý gây ra các triệu chứng tương tự.

Điều trị xơ gan mất bù bằng cách nào?

Mục tiêu điều trị bệnh xơ gan giai đoạn cuối chủ yếu là giảm đau đớn, làm chậm tiến triển của bệnh và kéo dài thời gian sống. Tuy nhiên, các biện pháp được áp dụng còn phụ thuộc vào mức độ đáp ứng, tình trạng sức khỏe và khả năng tài chính của từng trường hợp.

1. Sử dụng thuốc Tây

Thuốc được dùng trong điều trị xơ gan cổ trướng chủ yếu có tác dụng hỗ trợ hoạt động gan, tăng đào thải mật, duy trì albumin trong huyết tương và giảm nguy cơ suy cơ quan nội tạng.

Các loại thuốc được dùng trong điều trị xơ gan giai đoạn cuối, bao gồm:

• Thuốc Hepamez, Hepatin, Legalon, Liverin: Các loại thuốc này được sử dụng nhằm hỗ trợ hoạt động của gan.
• Thuốc lợi tiểu: Có tác dụng hỗ trợ loại bỏ chất lỏng ra khỏi cơ thể, từ đó làm giảm tình trạng chướng bụng và phù nề.

Bác sĩ có thể chỉ định thêm một số loại thuốc khác tùy vào khả năng đáp ứng và triệu chứng cụ thể ở từng trường hợp. Việc sử dụng thuốc trong điều trị xơ gan cổ trướng phải thật cẩn trọng bởi ở thời điểm này, gan có thể bị tổn thương, suy kiệt hoàn toàn nếu sử dụng các loại thuốc không phù hợp.

Lưu ý: Song song với sử dụng thuốc, bác sĩ sẽ tiến hành chọc hút dịch ở bụng để giảm phù nề và áp lực lên ổ bụng.

2. Điều trị bằng tế bào gốc

Điều trị bằng tế bào gốc sử dụng tế bào đơn nhân của chính người bệnh, sau đó nuôi cấy trong phòng thí nghiệm. Khi tế bào mới hình thành, bác sĩ sẽ đưa vào tuần hoàn máu nhằm làm chậm quá trình xơ hóa gan và hỗ trợ thanh thải độc tố ra khỏi cơ thể.

Biện pháp này có nhiều ưu điểm vượt trội hơn so với phẫu thuật và sử dụng thuốc. Tuy nhiên ở nước ta, chữa xơ gan cổ trướng bằng tế bào gốc chưa thật sự phổ biến và có chi phí thực hiện tương đối cao.

3. Phẫu thuật ghép gan

Ghép gan là biện pháp điều trị hiệu quả nhất đối với bệnh xơ gan mất bù. So với giai đoạn đầu, bệnh ở giai đoạn cuối thường mất hẳn chức năng hoạt động và không còn khả năng phục hồi. Vì vậy lựa chọn duy nhất là thay thế bằng lá gan khỏe mạnh.

Tuy nhiên, mặt hạn chế của biện pháp này là chi phí cao, nguồn hiến gan khan hiếm và khó khăn để tìm ra lá gan phù hợp. Hơn nữa, phẫu thuật ghép gan đòi hỏi bác sĩ có chuyên môn sâu, nhiều năm kinh nghiệm, trang thiết bị và máy móc tiên tiến.

So với điều trị bảo tồn, phẫu thuật ghép gan có thể tăng tỷ lệ sống của người bị xơ gan mất bù lên đến 18 năm – trong trường hợp phẫu thuật thành công.

Chế độ chăm sóc bệnh xơ gan mất bù

Gan là cơ quan chuyển hóa thức ăn và thanh thải độc tố. Vì vậy ngoài các biện pháp điều trị y tế, bạn nên xây dựng chế độ chăm sóc và dinh dưỡng khoa học để giảm áp lực lên gan, hạn chế tình trạng cổ trướng, phù nề,…

Biện pháp chăm sóc đối với người bị xơ gan mất bù, bao gồm:

• Giữ tâm lý lạc quan, không nên quá lo lắng hay suy nghĩ tiêu cực. Tâm lý căng thẳng có thể khiến thể trạng suy nhược và tạo điều kiện cho bệnh tiến triển phức tạp hơn.
• Dành thời gian nghỉ ngơi, tránh thức khuya, hút thuốc lá và dùng rượu bia.
• Nên tập các động tác nhẹ nhàng để cải thiện sức khỏe và hỗ trợ dẫn lưu dịch ra ngoài cơ thể.
• Bổ sung thực phẩm giàu chất xơ và đạm nhằm tăng cường sức khỏe tổng thể và ngăn chặn tích tụ chất béo ở gan.
• Tránh dùng thức ăn chứa nhiều dầu mỡ, thực phẩm giàu sắt, muối, đường và các loại gia vị cay nóng. Các loại thực phẩm này có thể gây áp lực lên gan, thận và khiến triệu chứng của bệnh trở nên nặng nề hơn.
• Tuyệt đối không dùng rượu bia và tiếp xúc với các hóa chất có hại.
• Không nên uống quá nhiều nước vì thói quen này có thể khiến dịch ứ đọng và gây phù nề bụng, các chi.

Phòng ngừa bệnh xơ gan mất bù

Xơ gan mất bù là hệ quả do nhiều nguyên nhân khác. Mặc dù không thể ngăn ngừa bệnh hoàn toàn nhưng bạn có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh với các biện pháp phòng ngừa như:

• Tích cực điều trị bệnh xơ gan và các vấn đề về gan khác như viêm gan B, viêm gan C,…
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học. Hạn chế dùng rượu bia, thuốc lá và tránh tiếp xúc với các hóa chất độc hại.
• Giảm cân nếu có thừa cân – béo phì.
• Tiêm ngừa Hepatitis B virus nhằm giảm nguy cơ mắc viêm gan B, viêm gan D, xơ gan và ung thư gan.
• Không tiếp xúc với máu hay quan hệ tình dục với người mắc bệnh viêm gan do virus.
• Ăn chín uống sôi và tránh sử dụng thực phẩm nhiễm bẩn.
• Thận trọng khi dùng các loại thuốc điều trị.
• Với những người có tiền sử gia đình mắc các bệnh về gan, nên xét nghiệm, tiêm ngừa và thăm khám thường xuyên để kịp thời phát hiện và điều trị bệnh lý tiềm ẩn.

Xơ gan mất bù là giai đoạn cuối của bệnh xơ gan. Bệnh lý này có mức độ rất nghiêm trọng, có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề hoặc thậm chí đe dọa đến tính mạng. Vì vậy, cần chủ động thăm khám và điều trị trong thời gian sớm nhất để làm giảm triệu chứng và kéo dài thời gian sống.

Tham khảo thêm: Xơ gan cổ trướng nên ăn gì, kiêng gì để tốt cho sức khỏe?