Cây Muồng Trâu - Tác Dụng Và Các Bài Thuốc Trị Bệnh

Cây Muồng trâu là một vị thuốc mọc hoang ở nhiều nơi. Cành, lá, quả và thân cây đều được sử dụng để làm thuốc. Trong Y học cổ truyền, dược liệu mang tác dụng lợi tiểu, sát trùng, giải nhiệt, nhuận tràng, chỉ dương (giảm ngứa). Ngoài ra, khi sao vàng, dược liệu còn mang tác dụng nhuận gan, tiêu thực, tiêu độc, tiêu viêm…

Mô tả cây Muồng trâu

• Tên gọi khác: Muồng lác, Muồng xức lác, Cây lác, Tâng hét, Dâng het, Dang hét khmoch (Campuchia), Ana drao bhao, Bhang (Buôn Mê Thuột) Khi lek ban (Lào)
• Tên khoa học: Cassia alata L.
• Thuộc họ: Đậu (danh pháp khoa học: Fabaceae)

Nhận dạng dược liệu

Muồng trâu là một loại cây nhỡ. Cây xuất hiện với chiều cao khoảng 1,5 mét hoặc hơn, đường kính từ 10 – 12cm. Cây có lá mang kích thước lớn. Lá gồm một cuống 3 cạnh, dài 30 – 40cm, hơi có dìa, có từ 8 – 14 đôi lá mọc đối.

Đôi lá chét đầu tiên của cây là nhỏ nhất. Đôi lá chét này cách đôi lá chét sau một quãng hơi xa so với khoảng cách giữa những đôi lá chét còn lại. Đôi lá chét tận cùng xuất hiện với chiều dài từ 12 – 14cm.

Cây có hoa tự mọc thành bông ở kẽ lá. Hoa có màu nâu nhạt, dài đến 30 – 40cm. Cây có quả dẹt, rộng từ 15 – 17mm, dài từ 8 – 16cm, hình thành hai dìa suốt dọc quả. Bên trong quả có đến 60 hạt. Chúng có hình quả trám.

Phân bố

Muồng trâu có nguồn gốc ở Nam Mỹ. Hiện nay dược liệu mọc hoang và được trồng ở khắp những nước vùng nhiệt đới. Ở Việt Nam, dược liệu được trồng ở nhiều nơi, đôi khi là mọc hoang. Nhiều nhất là ở một số tỉnh miền Bắc (Nghệ Tĩnh, Thanh Hóa), miền Trung và miền Nam. Điều này khiến ta có cảm tưởng như cây có sẵn trong nước. Ngoài ra, dược liệu còn được tìm thấy ở Lào và Campuchia.

Bộ phận dùng

Cành, lá, rễ, hạt Muồng trâu đều được sử dụng để làm thuốc – Folium, Ramulus, Semen et Radix Cassiae Alatae.

Tính vị

Những bộ phận của cây Muồng trâu mang mùi hăng hắc, vị hơi đắng, tính mát.

Lá có tính ấm, vị cay.

Thu hái và chế biến

Thu hái

Mùa hạ thu, trước khi cây ra hoa là thời điểm để thu hái thân và lá Muồng trâu.

Từ tháng 10 đến tháng 12 là thời điểm thu hái quả.

Chế biến

Sau khi thu hái phần thân và lá, rửa sạch, dùng tươi hoặc mang dược liệu phơi nắng cho đến khô.

Sau khi thu hái quả, lấy phần hạt bên trong để dùng tươi hoặc phơi khô.

Bảo quản

Sau khi chế biến xong, người dùng bảo quản vị thuốc ở những nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và tránh ẩm.

Chỉ định và chống chỉ định

Chỉ định 

• Những người bị dị ứng da, nấm ngoài da, lang ben, mẩn ngứa
• Táo bón lâu ngày, đại tiện khó khăn do nhiệt, hắc lào, lác
• Người bị thấp khớp, viêm dây thần kinh tọa, viêm họng.

Chống chỉ định

• Phụ nữ mang thai không sử dụng cây Muồng trâu.
• Những người có tỳ vị hư hàn (lạnh bụng, đau bụng đi ngoài) không nên sử dụng vị thuốc. Bởi vị thuốc có thể gây tiêu chảy do có tác dụng nhuận tràng.
• Những người đang sử dụng thuốc Tây cần hỏi ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo an toàn.
• Không nên sử dụng vị thuốc trong một thời gian dài.

Thành phần hóa học của cây Muồng trâu

Bên trong quả, lá và rễ Muồng trâu đều chứa dẫn chất Anthraquinon với hàm lượng như sau:

• 1,5 – 2% ở quả
• 0,15 – 0,2% ở lá.

Ngoài ra, bên trong lá còn chứa các hoạt chất quan trọng gồm: 

• Aloe emodin
• Chrysophanol
• Rheine emodin
• Có flavonoid là kaempferol.

Rễ cây chứa một steroid mang tên sitosterol.

Tác dụng dược lý của vị thuốc Muồng trâu 

Theo Y học cổ truyền

Những bộ phận của cây Muồng trâu mang nhiều lợi ích và tác dụng. Bao gồm: Sát trùng, giải nhiệt, nhuận tràng, lợi tiểu. Khi sao vàng, dược liệu còn mang tác dụng nhuận gan, tiêu thực, tiêu độc, tiêu viêm.

Phần lá mang tác dụng chống ngứa, sát trùng.

Theo Nghiên cứu dược lý hiện đại

• Tác dụng kháng nấm và kháng khuẩn: Kết quả của các nghiên cứu gần đây đã cho thấy những dưỡng chất tồn tại bên trong lá Muồng trâu mang tác dụng kháng khuẩn và kháng nấm. Chính vì thế, các nhà khoa học ở nước ngoài cho rằng dược liệu có triển vọng làm thuốc chữa nhiễm trùng, là cơ hội cho những bệnh nhân đang mắc bệnh AIDS.
• Tác dụng bảo vệ gan: Cao được nấu từ lá Muồng trâu được chứng minh là có tác dụng bảo vệ gan tốt. Kết quả thể hiện trên tác dụng làm giảm mang ý nghĩa thống kê 31,32% hàm lượng bilirubin và 73,58% hoạt độ ALT trên cơ thể của chuột nhắt trắng đang bị gây viêm cấp bằng CC14.
• Tác dụng ức chế xơ gan: Lá Muồng trâu khi nấu thành cao mang tác dụng ức chế xơ gan. Khi thực hiện thí nghiệm ở gan chuột cống trắng, các nhà nghiên cứu đã kết luận rằng thuốc có khả năng làm giảm 12,64% hàm lượng collagen của động vật thí nghiệm bị gây xơ gan bằng CC14 (P < 0,01).
• Tác dụng chống viêm mạn tốt: Cao nước lá có khả năng chống viêm mạn tốt. Kết quả nghiên cứu cho thấy, thuốc có khả năng làm giảm 26,6% trọng lượng u hạt tồn tại trên cơ thể của chuột cống trắng bị gây bởi chất amian (P < 0,05).
• Tác dụng lợi mật: Mang lá Muồng trâu nấu thành cao để sử dụng giúp lợi mật. Trong thí nghiệm với chuột nhắt trắng, dược liệu có khả năng làm tăng 39,64% lượng mật được sinh ra trên cơ thể của chuột.
• Hỗ trợ điều trị viêm gan cấp tính và mạn tính: Cao được nấu từ lá có triển vọng làm thuốc hỗ trợ điều trị viêm gan cấp tính và viêm gan mãn tính.
• Tác dụng nhuận tràng: Hoạt chất Sennoasides được tìm thấy trong dược liệu có khả năng di chuyển đến đại tràng, tác động khiến vi khuẩn đường ruột bị thủy phân thành Anthornes. Anthornes tiếp tục tác động đến nhu động ruột giúp người dùng hạn chế chứng táo bón và khó tiêu.
• Điều trị bệnh ngoài da: Hợp chất Anthraquinones trong vị thuốc có tác dụng điều trị các bệnh ngoài da như dị ứng, vẩy nến, lang ben, mẩn ngứa, hắc lào…

Liều lượng và cách sử dụng cây Muồng trâu

Liều lượng

Dùng 4 – 5 gram thuốc/ngày.

Cách sử dụng

Dùng vị thuốc ở dạng thuốc sắc, cao lỏng, thuốc bột hoặc viên hoàn.

Những bài thuốc chữa bệnh từ cây Muồng trâu

Một số ứng dụng lâm sàng của vị thuốc Muồng trâu:

Bài thuốc điều trị dị ứng da, nấm ngoài da từ cây Muồng trâu

Bài thuốc 1

Nguyên liệu:

• Lá Muồng trâu với liều dùng tùy chỉnh.

Cách thực hiện:

• Sắc nguyên liệu đã chuẩn bị
• Lấy nước sắc đậm đặc để tắm hoặc bôi và đắp lên những vùng da đang bị bệnh.

Bài thuốc 2

Nguyên liệu:

• 5 – 20 gram quả khô (không hạt) và cuống lá
• 1 lít nước sun sôi.

Cách thực hiện:

• Ngâm vị thuốc trong nước sôi
• Uống thuốc trong ngày. Dành một tách để uống vào buổi tối.

Bài thuốc 3

Nguyên liệu:

• Lá Muồng trâu.

Cách thực hiện:

• Sau khi rửa sạch, xay nhuyễn lá cùng với nước ấm
• Đắp thuốc vào vùng da bệnh từ 3 – 4 lần/ngày.

Bài thuốc từ cây Muồng trâu điều trị táo bón

Nguyên liệu:

• 20 gram lá Muồng trâu
• 1 lít nước.

Cách thực hiện:

• Đun vị thuốc cùng với nước
• Uống thuốc trong ngày. Dành một tách để uống vào buổi tối trước khi đi ngủ.

Bài thuốc từ cây Muồng trâu điều trị bệnh viêm họng

Nguyên liệu:

• Lá Muồng trâu.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch, xay nhuyễn lá
• Chắt lấy nước cốt và pha loãng cùng với một lượng nước vừa đủ
• Sau khi đánh răng, sử dụng nước này để súc miệng.

Bài thuốc điều trị bệnh thấp khớp bằng cây Muồng trâu

Nguyên liệu:

• 40 gram Muồng trâu
• 30 gram vòi voi
• 20 gram Quế chi
• 20 gram Tang ký sinh
• 20 gram Dứa dại
• 20 gram rễ Cỏ xước.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch, sắc các vị thuốc để thu được 300ml nước thuốc
• Uống hết thuốc trong ngày
• Uống thuốc mỗi ngày 1 thang
• Sử dụng bài thuốc liên tục trong 7 – 10 ngày.

Bài thuốc dùng cây Muồng trâu điều trị viêm dây thần kinh tọa

Nguyên liệu:

• 24 gram Muồng trâu
• 20 gram cây Lức
• 12 gram rễ Nhàu
• 12 gram Thần thông
• 12 gram Kiến cò
• 8 gram Đỗ trọng.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch, sắc các vị thuốc
• Thu 300ml nước thuốc
• Uống hết thuốc trong ngày
• Kiên trì áp dụng bài thuốc 1 thang/ngày.

Bài thuốc từ cây Muồng trâu điều trị hắc lào, lác

Bài thuốc 1

Nguyên liệu:

• Lá Muồng trâu
• Nước cốt chanh
• Muối.

Cách thực hiện:

• Sau khi rửa sạch, mang lá giã nát
• Trộn đều thuốc cùng với muối và nước cốt chanh
• Thoa nước thuốc lên da mỗi ngày cho đến khi cải thiện được bệnh.

Bài thuốc 2

Nguyên liệu:

• Lá Muồng trâu
• Nước đun sôi có pha Natri fluorid.

Cách thực hiện:

• Sau khi rửa sạch, mang lá giã nát
• Trộn đều thuốc cùng với nước đun sôi có pha Natri fluorid
• Sau 24 giờ, dùng vải lọc lấy nước thuốc
• Thêm cồn 900, tiếp tục ngâm thuốc trong 24 giờ
• Ép lấy dịch cồn
• Sau khi dịch cồn đông thành cao mềm thì áp trực tiếp lên vùng da đang bị bệnh.

Bài thuốc từ cây Muồng trâu trị lang ben

Bài thuốc 1

Nguyên liệu:

• 1 nắm lá Muồng trâu
• Muối hạt.

Cách thực hiện:

• Mang lá sạch đun sôi cùng với muối và 3 lít nước
• Dùng nước thuốc hòa vào nước lạnh để điều hòa nhiệt độ
• Sử dụng nước thuốc để tắm 1 lần/ngày.

Bài thuốc 2 

Nguyên liệu:

• 1 nắm lá Muồng trâu
• Muối hạt.

Cách thực hiện:

• Giã nát nguyên liệu đã chuẩn bị
• Đắp thuốc lên vùng da bệnh từ 2 – 3 lần/ngày
• Áp dụng bài thuốc cho đến khi bệnh tình thuyên giảm.

Bài thuốc chữa trị đại tiện khó khăn do nhiệt từ cây Muồng trâu

Nguyên liệu:

• 20 gram Muồng trâu
• 20 gram Chút chít
• 4 – 6 gram Đại hoàng.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch, sắc các vị thuốc để thu 200ml nước thuốc
• Uống hết thuốc trong ngày
• Kiên trì áp dụng bài thuốc 1 thang/ngày.

Bài thuốc từ cây Muồng trâu chữa mẫn ngứa ngoài da

Nguyên liệu:

• 5 – 20 gram quả khô không hạt
• 1 lít nước đun sôi.

Cách thực hiện:

• Đun vị thuốc cùng với nước
• Dành một ly nhỏ để uống vào buổi tối trước khi đi ngủ.

Bài thuốc điều trị táo bón nặng bằng cây Muồng trâu

Nguyên liệu:

• 20 gram rễ Muồng trâu
• 40 gram ngọn Cam thảo dây non.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch và giã nát các nguyên liệu
• Thêm một ít nước sôi vào thuốc, để cho đến khi nguội
• Chắt nước thuốc, bỏ bã
• Chia lượng thuốc đã thu được thành 2 lần uống
• Uống thuốc hết trong ngày.

Cây Muồng trâu là một vị thuốc thích hợp với nhiều đối tượng và mang độ an toàn cao. Tuy nhiên, trước khi sử dụng bài thuốc từ dược liệu, bạn nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc hoặc bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo an toàn. Đồng thời sử dụng vị thuốc theo sự hướng dẫn về cách dùng và liều lượng của bác sĩ.