Người bị gan nhiễm mỡ kiêng ăn gì để bệnh không nặng thêm?

Gan nhiễm mỡ là căn bệnh rất phổ biến tại Việt Nam. Theo thống kê cho thấy, có khoảng 20-30% người Việt mắc bệnh gan nhiễm mỡ. Bên cạnh việc điều trị theo phác đồ, chế độ dinh dưỡng có liên quan mật thiết đến khả năng hồi phục chức năng của người bệnh. Bài viết đề cập đến vấn đề người bị gan nhiễm mỡ kiêng ăn gì để kiểm soát bệnh, sớm hồi phục chức năng gan.

Sự liên quan giữa dinh dưỡng và hoạt động của gan

Hoạt động chủ yếu của gan là đào thải độc tố. Chức năng gan luôn đảm bảo việc cung cấp cho cơ thể một nguồn năng lượng liên tục, dù là ngày hay đêm, dù bạn đang no hay đói. Sau khi hệ thống tiêu hóa phân giải các dưỡng chất từ thực phẩm, các chất này sẽ được gan biến chế và chuyển hóa thành nhiều thể loại và được cơ thể dự trữ dưới nhiều hình thức khác nhau. Do đó, điều này đồng nghĩa với việc ăn uống khoa học và lành mạnh sẽ đảm bảo lá gan khỏe mạnh và ngược lại, bổ sung các thực phẩm có tính axit cao sẽ gây suy giảm chức năng gan.

Trong đó, gan nhiễm mỡ thực chất là một biểu hiện của việc tích lũy quá nhiều mỡ ở gan do người bệnh ăn uống các loại thực phẩm nhiều chất béo, thực phẩm có tính axit hoặc cholesterol cao. Những người bệnh bị gan nhiễm mỡ hay thoái hóa mỡ gan thường có lượng chất béo vượt quá 5% trọng lượng của gan. Gan nhiễm mỡ không gây ra những triệu chứng nguy hiểm, nhưng hình thành lâu sẽ dẫn đến xơ gan, từ đó có thể ung thư gan.

Bệnh nhân bị gan nhiễm mỡ hay gặp ở người nghiện rượu, do ảnh hưởng từ thừa cân, béo phì, lười vận động, hoặc là biến chứng của bệnh đái tháo đường, tăng lipid máu (bao gồm cả cholesterol và triglycirit). Ngoài ra gan nhiễm mỡ cũng gặp ở những bệnh nhân bị suy dinh dưỡng do thiếu hụt protein, bị bệnh viêm gan A, B, C, E hoặc do bệnh sốt rét.

Gan là cơ quan đảm nhận công việc chuyển hóa lượng mỡ hấp thụ vào cơ thể qua thực phẩm. Vì thế khi bạn có thói quen ăn mỡ, chất béo quá nhiều, gan không thể chuyển hóa hết thì sẽ tích tụ, tạo thành các tế bào mỡ nằm rải rác trên cấu trúc gan.  Bệnh gan nhiễm mỡ cũng có thể phát triển khi người bệnh có chế độ bổ sung đạm quá ít dẫn đến gan nhiễm mỡ. Trong trường hợp người bệnh bị gan nhiễm mỡ kèm viêm gan virut B, C thì có đến 25% sẽ tiến triển đến xơ gan và ung thư gan sau giai đoạn đó.

Do chưa có thuốc điều trị triệt để bệnh gan nhiễm mỡ nên việc loại bỏ các tế bào mỡ trong gan triệt để nhất là thải độc gan qua việc tập luyện vận động và chế độ ăn uống. Trong đó, ăn uống chiếm đến hơn 50% khả năng hồi phục của bệnh nhân cũng như là cơ hội phòng ngừa hiệu quả nhất, giúp cân bằng, loại bỏ mỡ thừa trong gan và cơ thể.

Lời khuyên của bác sĩ về chế độ dinh dưỡng cho người bị gan nhiễm mỡ

PGS.TS Bùi Hữu Hoàng – Bác sĩ tại Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM nhận định: ” Nếu bệnh nhân được chẩn đoán bị gan nhiễm mỡ giai đoạn đầu, việc điều trị có thể mang đến hiệu quả tại nhà mà không cần điều trị y tế nếu người bệnh xây dựng kế hoạch tập thể dục và ăn uống hợp lý “. Điều này cần thực hiện ngay lập tức để kịp thời loại bỏ các tế bào mỡ hình thành trong gan. Gan nhiễm mỡ không phải bệnh ác tính đe dọa tính mạng, nhưng nếu để bệnh phát triển lâu ngày có thể dẫn tới xơ gan, ung thư gan.

Cũng theo bác sĩ, người bệnh cần hạn chế nạp nguồn năng lượng dư thừa, giảm khẩu phần chất béo có hại, thay vào đó là rau củ quả, trái cây, ngũ cốc. Tuy nhiên việc bổ sung chất béo không cần kiêng tuyệt đối vì một phần chất béo vẫn rất cần thiết đối với hoạt động của cơ thể. 

Ở những bệnh nhân có chức năng gan còn khỏe, người bệnh chỉ bị gan nhiễm mỡ cấp độ 1 thì người bệnh vẫn có thể có thể suy trì chế độ dinh dưỡng bao gồm đạm, tinh bột, chất xơ và chất béo từ thực vật trong mỗi bữa ăn. Nhưng nếu gan bị suy giảm chức năng nghiêm trọng, kèm theo triệu chứng  xơ gan, viêm gan mạn tính thì bệnh nhân nên giảm hàm lượng đạm tùy theo mức độ suy gan.

Những loại chất béo không no đến từ các loại đậu, hạt lanh, cá biển, dầu thực phẩm sẽ đạt điều kiện an toàn cho người bị gan nhiễm mỡ. Ngược lại người bệnh cần hạn chế tối đa lượng chất béo no từ mỡ, nội tạng, da động vật,… tuy nhiên người bệnh có thể ăn mỡ cá 2 lần/tuần. Trung bình 300g, 200g trái cây và rau củ quả mỗi ngày để cung cấp chất xơ, các loại vitamin và khoáng chất cần thiết hỗ trợ hoạt động trao đổi chất.

Nếu như bạn mắc phải các vấn đề về gan, tình hình chung là bạn nên từ bỏ các loại thức uống có cồn như bia rượu và kể cả các loại nước ngọt có ga. Nếu sử dụng thực phẩm chức năng giải độc gan, hỗ trợ men gan,…. bệnh nhân cũng cần tham khảo trước ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng. Thay vào đó các loại thức uống có tác dụng thải độc gan tốt cho người bệnh gồm trà hoa cúc, trà lá sen, trà atiso,… hoặc là nước ion kiềm cũng giúp hỗ trợ điều trị bệnh.

Người bị gan nhiễm mỡ kiêng ăn gì để hồi phục bệnh nhanh?

Một số nhóm thực phẩm có lợi cho người bệnh và một số thực phẩm khác sẽ khiến chức năng gan bị suy yếu nghiêm trọng hơn. Mục đích của điều trị gan nhiễm mỡ là làm giảm hàm lượng mỡ tích trữ trong gan. Các chuyên gia dinh dưỡng cũng đưa ra lời khuyên cho người bệnh tham khảo các loại thực phẩm cần kiêng khi bị gan nhiễm mỡ như:

Kiêng các loại mỡ động vật

Yêu cầu đầu tiên đối với bệnh nhân bị gan nhiễm mỡ là người bệnh cần hạn chế ăn mỡ động vật trong bữa ăn hàng ngày. Do mỡ động vật cung cấp lượng chất béo no lớn mà cơ thể không thể phân giải triệt để, điều này làm lượng chất béo tích tụ không chỉ ở gan mà còn ở những cơ quan nội tạng khác. Tế bào mỡ được hình thành và tạo gánh nặng cho gan.

Tuy nhiên các chuyên gia cho rằng việc người bệnh bổ sung mỡ cá hồi, cá thu, các mòi nói chung lại rất cần thiết. Mỡ cá có lượng chất béo không no, và omega – 3 có lợi cho hoạt động chức năng gan. Trung bình mỗi tuần bệnh nhân cần bổ sung khoảng 2 – 3 bữa ăn với cá biển. Ngoài ra thay vì mỡ động vật, người bệnh cần sử dụng các loại dầu thực vật như dầu mè, dầu đậu nành, dầu olive,… để cơ thể luôn nhận được nguồn lipit cần thiết.

Kiêng các loại thực phẩm nhiều cholesterol

Cholesterol càng cao đồng nghĩa với mức độ nhiễm mỡ trong cơ thể càng cao. Trong đó, nhóm thực phẩm chứa nhiều cholesterol nhất là phủ tạng động vật, các loại da động vật, lòng đỏ trứng…  Không chỉ cần kiêng nhóm thực phẩm này, một số loại thức uống đóng chai và nước uống có gas cũng chứa thành phần cholesterol cao đáng kể.

Việc chủ động hạn chế được các loại thức ăn này sẽ giúp bệnh nhân giảm được lượng mỡ thừa tích trữ trong gan. Đồng thời cũng giúp người bệnh phòng ngừa và làm ổn định huyết áp, bệnh xơ vữa động mạch, tiểu đường, béo phì…

Hạn chế các loại thịt đỏ

Thịt đỏ bao gồm nhóm thịt bò, thịt bê, thịt cừu,… Mặc dù các loại thịt đỏ chứa rất nhiều protein, nhưng lượng chất béo của chúng cũng rất đáng kể . Các thực phẩm này được chuyển hóa tại gan, nếu bệnh nhân thường xuyên dùng sẽ tạo gánh nặng cho gan. Khi gan không chuyển hóa được sẽ làm tăng lượng mỡ tồn đọng, tình trạng gan nhiễm mỡ trở nên nghiêm trọng hơn.

Tuy nhiên người bệnh vẫn cần bổ sung hàm lượng thịt đỏ nhất định để bổ sung sắt và protein. Trong bình mỗi tuần bệnh nhân chỉ nên bổ sung khoảng 300 – 500 gram thịt đỏ. Cần lưu ý cách chế biết tốt nhất là nướng để loại bỏ mỡ trong thịt hoặc dùng hầm nhừ thay vì chiên, hay xào cùng dầu ăn.

Ít dùng trái cây có hàm lượng fructose cao

Một số loại trái cây có hàm lượng fructose cao gồm có quả vải, xoài, đu đủ, cam, quýt,…  Mặc dù chúng có thể cung cấp lượng vitamin C, vitamin A, D hỗ trợ miễn dịch khỏe mạnh nhưng nếu bạn dùng chúng thường xuyên có thể khiến hoạt động phân giải của gan bị ảnh hưởng.

Hàm lượng đường cao đến từ trái cây là nguyên nhân gây ra hàng loạt những vấn đề như béo phì, tiểu đường, tình trạng gan nhiễm mỡ. Fructose do gan chuyển hóa nên khi bạn bổ sung càng nhiều fructose thì gan sẽ chịu càng nhiều áp lực trong tình thế chức năng bị suy yếu. 

Kiêng món ăn có chứa gia vị cay nóng

Một số thực phẩm được chế biến sẵn, ướp muối hoặc các loại gia vị cay không được khuyến khích cho bệnh nhân bị gan nhiễm mỡ. Các đồ ăn cay nóng sẽ làm suy giảm chức năng gan, ngăn cản hoạt động bài tiết chất béo của gan, làm chúng tồn đọng khiến tình trạng bệnh ngày càng nặng hơn.

Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến khích thời gian này người bệnh cần duy trì thói quen ăn uống lành mạnh, ăn nhạt và chú trọng hương vị tự nhiên của thực phẩm. Việc ăn mặn không chỉ ảnh hưởng đến hoạt động của gan mà còn làm tăng nguy cơ huyết áp, tim mạch.

Không dùng nước uống có cồn, chất kích thích

Nhóm thức uống có cồn là những thực phẩm cấm kỵ đối với người bị gan nhiễm mỡ. Khi uống bia rượu, gan sẽ gánh vác trọng trách lớn khi vừa phải chuyển hóa chất, vừa đào thải các chất độc này ra khỏi cơ thể qua hệ thống bài tiết. Quá trình này sẽ thúc đẩy quá trình chuyển từ gan nhiễm mỡ sang xơ gan thậm chí là ung thư gan. 

Hi vọng với những thông tin trong bài viết, người bệnh đã nắm bắt được vấn đề “Người bị gan nhiễm mỡ kiêng ăn gì?”, từ đó chủ động kiểm soát để bệnh không nặng thêm. Người bệnh cần xây dựng một chế độ ăn khoa học, hợp lý, và đồng thời tăng cường các hoạt động thể dục thể thao để nâng cao sức đề kháng và tăng chuyển hóa của tế bào gan.

Bài viết liên quan: 11 cách trị gan nhiễm mỡ từ thiên nhiên không cần dùng thuốc