Viêm khớp dạng thấp ở trẻ em – Nguyên nhân và Cách điều trị

Viêm khớp dạng thấp ở trẻ em thường xảy ra ở nhóm đối tượng từ 3 – 16 tuổi. Đây là một bệnh rối loạn tự miễn có khả năng tác động, gây ảnh hưởng lớn đến sự phát triển toàn diện và sức khỏe của trẻ. Ngoài ra, nếu không được điều trị đúng cách và kịp thời, bệnh có thể gây ra nhiều hậu quả cùng với nhiều biến chứng nguy hiểm. Từ đó khiến khả năng vận động của trẻ nhỏ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Viêm khớp dạng thấp ở trẻ em là bệnh gì? 

Khi nhắc đến thấp khớp, viêm khớp, nhiều người có quan niệm rằng bệnh chỉ xuất hiện ở những người lớn tuổi do xương khớp suy yếu và bị lão hóa. Tuy nhiên bệnh vẫn có thể xảy ra ở trẻ em và những người trẻ tuổi. Đối với trẻ em, từ 3 – 16 tuổi là độ tuổi dễ mắc bệnh nhất. 

Viêm khớp dạng thấp ở trẻ em còn có tên gọi khác là viêm khớp dạng thấp chưa thành niên và thấp khớp ở trẻ em. Triệu chứng của bệnh khi xuất hiện ở trẻ em khá giống với triệu chứng của bệnh khi xuất hiện ở người trưởng thành. Tuy nhiên, vẫn có sự không giống nhau ở phản ứng lâm sàng. Bệnh do các vấn đề về di truyền và yếu tố tự miễn phát sinh, không do vi khuẩn gây bệnh.

Có thể hiểu đơn giản, bệnh được xem là một chứng rối loạn hệ thống miễn dịch, rối loạn tự miễn của trẻ có cơ thể không nhận được tế bào – mô nên tạo ra những phản ứng lại và tấn công chúng. Điều này khiến các khớp ở cổ chân, đầu gối, cổ tay, ngón tay… bị viêm, sưng và dẫn đến đau nhức. Khi xuất hiện, bệnh có thể kéo dài trong vài tuần hay thậm chí là kéo dài trong vài tháng với 3 thể chính, gồm:

Viêm khớp dạng thấp thể ít khớp

Viêm khớp dạng thấp thể ít khớp là tên gọi thể hiện cho tình trạng viêm và sưng dưới 4 khớp. Bệnh thường xuất hiện ở các bé gái và xảy ra chưa quá 6 tháng. Đối với thể ít khớp, bệnh chủ yếu phát sinh ở các khớp như khuỷu tay, cổ chân, cổ tay hoặc khớp đầu gối. Thông thường, thể ít khớp sẽ không gây ra nhiều hậu quả và biến chứng. Tuy nhiên cũng không được xem nhẹ thể bệnh này.

Viêm khớp dạng thấp hệ thống

Viêm khớp dạng thấp hệ thống xuất hiện phổ biến ở những trẻ có độ tuổi từ 5 – 7. Khi xuất hiện, bệnh kéo theo nhiều biểu hiện sưng và đau khác nhau ở một số khớp nhỏ. Đôi khi bệnh còn tác động đến cơ quan nội tạng và gây ra nhiều tổn thương tại đây. Sau khi hình thành, bệnh có thể kéo dài trong vài tuần, trong vài tháng hay thậm chí là trong vài năm với nhiều hậu quả và biến chứng nguy hiểm.

Viêm khớp dạng thấp thể đa khớp

Viêm khớp dạng thấp thể đa khớp thường xuất hiện cùng với tình trạng viêm và sưng trên 4 khớp. Thông thường, bệnh sẽ hình thành và kéo dài trên 4 tháng. Trong thời gian đầu, bệnh chỉ xảy ra ở một khớp. Sau đó phát triển mạnh trong một thời gian ngắn và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến những khớp xung quanh. Bệnh mang tính đối xứng: Hai bên cổ chân, hai bên cổ tay, hai bên đầu gối…

Nguyên nhân gây viêm khớp dạng thấp ở trẻ em

Tương tự như bệnh viêm khớp dạng thấp ở người trưởng thành, người lớn tuổi, viêm khớp dạng thấp ở trẻ em là tình trạng thể hiện cho một rối loạn tự miễn. Điều này có nghĩa là hệ thống miễn dịch bên trong cơ thể xác định sai, nhầm lẫn các mô và tế bào khỏe mạnh là những tác nhân gây hại nên tấn công. Đây chính là nguyên nhân khiến tình trạng sưng, viêm xảy ra ở các khớp xương.

Trên thực tế, vẫn chưa có nghiên cứu nào có thể xác định chính xác hệ miễn dịch bị rối loạn là do đâu, nguyên nhân gây viêm khớp. Tuy nhiên các chuyên gia nghi ngờ một số yếu tố dưới đây có thể khiến bệnh hình thành và phát triển:

Di truyền

Dựa trên kết quả của các cuộc nghiên cứu, trong cùng một gia đình, nếu ông bà hoặc cha mẹ có tiền sử mắc bệnh viêm khớp dạng thấp thì tỉ lệ mắc bệnh ở người con sẽ cao hơn rất nhiều so với những người có gia đình không mắc bệnh. Điều này xuất hiện là do trẻ khi được sinh ra sẽ được di truyền kháng sinh đặc hiệu mang tên HLA từ cha mẹ. Đây là một loại kháng sinh có khả năng chống lại bệnh tật và mang vai trò chủ yếu trong tính nhạy cảm. 

Chính vì điều trên, những trẻ có cơ thể chứa kháng sinh đặc hiệu HLA sẽ có nguy cơ mắc bệnh viêm khớp dạng thấp cao hơn những trẻ khác.

Chấn thương

Theo các chuyên gia và bác sĩ chuyên khoa xương khớp, chấn thương dù nhẹ hay nặng cũng đều có khả năng tác động và gây ảnh hưởng đến hệ xương khớp. Trong trường hợp những chấn thương không được điều trị kịp thời và đúng cách, hệ xương khớp của bạn sẽ mau chóng suy yếu. Đồng thời làm tăng nguy cơ viêm.

Thừa cân, béo phì

Thừa cân, béo phì là một yếu tố được xác định có khả năng khiến bệnh viêm khớp dạng thấp ở trẻ em hình thành và phát triển. Bởi khi cân nặng vượt khỏi mức quy định, cơ, dây chằng và các khớp xương sẽ bị chèn ép và chịu nhiều áp lực từ trọng lượng. Lâu ngày, các khớp xương sẽ suy yếu. Trong thời gian này, quá trình viêm nhiễm và thoái hóa cũng diễn ra nhanh hơn. 

Ngoài những yếu tố nêu trên, biến chứng của bệnh lao và yếu tố môi trường (sự xâm nhập của các loại vi khuẩn và virus từ bên ngoài) cũng có khả năng kích hoạt tình trạng viêm. Đồng thời khiến bệnh viêm khớp dạng thấp ở trẻ em hình thành.

Triệu chứng của bệnh viêm khớp dạng thấp ở trẻ em

Triệu chứng của bệnh viêm khớp dạng thấp ở trẻ em sẽ xảy ra liên tục hoặc xuất hiện theo từng đợt. Tùy thuộc vào thời gian bị bệnh, mức độ viêm và mức độ chấn thương, người bệnh có thể gặp phải một hoặc nhiều triệu chứng sau:

• Các khớp xương co cứng, sưng tấy, viêm và đau nhức. Đặc biệt là vào mỗi buổi sáng sau khi ngủ dậy hoặc vào mỗi buổi trưa. Khớp ở bàn tay, khớp ở bàn chân và khớp đầu gối là những khớp bị ảnh hưởng nhiều nhất.
• Cơ thể thưởng xuyên mệt mỏi, suy nhược, giảm cân không rõ nguyên nhân.
• Đối với trường hợp viêm khớp dạng thấp thể đa khớp, ngoài tình trạng sưng, đau và viêm khớp, trẻ thường có biểu hiện sốt cao, sưng hạch bạch huyết và phát ban.

Biến chứng của bệnh viêm khớp dạng thấp ở trẻ em

Không giống với người trưởng thành, sự phát triển của hệ thống xương khớp ở trẻ diễn ra rất nhanh. Chính vì thế những khớp như khuỷu tay, đầu gối, ngón tay và ngón chân… thường thay đổi nhiều trong thời gian ngắn. Tuy nhiên nếu bệnh viêm khớp dạng thấp hình thành, trẻ sẽ đối mặt với nhiều tác động xấu. Đồng thời phải chịu nhiều biến chứng nguy hiểm như:

Cơ thể phát triển không ổn định

Khi bệnh viêm khớp dạng thấp xuất hiện ở trẻ nhỏ, sụn, hệ thống dây chằng và các khớp xương thường phát triển một cách không đồng đều. Trẻ rất dễ mắc phải tình trạng trên một bàn tay có ngón quá dài, có ngón quá thấp, có ngón to, có ngón nhỏ. Ngoài ra chiều dài của hai chân cũng có thể không bằng nhau…

Vấn đề về mắt

Bệnh viêm khớp dạng thấp khi xảy ra ở trẻ em có thể dẫn đến tình trạng viêm hốc mắt, đau mắt, đỏ mắt, khả năng nhìn giảm sút, trẻ nhạy cảm với những nơi có ánh sáng mạnh, nghiêm trọng nhất là mù lòa đến suốt cuộc đời.

Gây sốt và phát ban trên da

Trong trường hợp trẻ bị viêm khớp dạng thấp trên nhiều khớp, cơ thể của trẻ có thể suy yếu, sốt cao khoảng 39,4 độ C. Đồng thời phát ban trên da. Ban thường xuất hiện nhiều ở bụng, ngực, chân hoặc tay. Tình trạng phát ban có thế xuất hiện một cách đột ngột. Tuy nhiên bệnh thường khỏi sau vài ngày hình thành hoặc trong vài tuần.

Chán ăn, mất ngủ

Bệnh viêm khớp dạng thấp khiến trẻ thường xuyên phải đối mặt với những cơn đau nhức nghiêm trọng. Điều này làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến giấc ngủ khiến trẻ ngủ không ngon giấc hoặc mất ngủ hoàn toàn. Bên cạnh đó, cơn đau còn khiến trẻ ăn uống không ngon miệng, cơ thể thường xuyên mệt mỏi, suy nhược, lo lắng, tinh thần không ổn định.

Teo cơ, bại liệt chi

Teo cơ và bại liệt chi là biến chứng nghiêm trọng và nguy hiểm nhất khi trẻ bị viêm khớp dạng thấp. Cơ thể và hệ xương khớp của trẻ đang trong giai đoạn phát triển. Nếu bệnh xuất hiện sẽ tác động khiến quá trình hoàn thiện cơ thể và xương khớp gặp vấn đề. Đồng thời dẫn đến tình trạng teo cơ, khớp bị biến dạng, nguy hiểm nhất là bại liệt chi.

Chẩn đoán viêm khớp dạng thấp ở trẻ em

Để kiểm tra và chẩn đoán bệnh viêm khớp dạng thấp, bác sĩ chuyên khoa sẽ hỏi trẻ một số câu hỏi liên quan đến những triệu chứng lâm sàng. Ngoài ra bác sĩ cũng sẽ yêu cầu trẻ thực hiện một số xét nghiệm chẩn đoán để có thể kết luận một cách chính xác nhất.

• Xét nghiệm nước tiểu: Dựa trên kết quả xét nghiệm nước tiểu, bác sĩ sẽ tìm ra bạch cầu, hồng cầu và protein bất thường và có liên quan đến bệnh viêm khớp dạng thấp.
• Xét nghiệm kháng thể kháng nhân ANA: Xét nghiệm kháng thể kháng nhân ANA có thể đo được chính xác nồng độ kháng thể tổn tại trong máu. Chúng thường xuất hiện ở những đối tượng đang bị viêm khớp dạng thấp.
• Tốc độ lắng của hồng cầu: Xét nghiệm này giúp bác sĩ chẩn đoán bệnh viêm khớp dạng thấp dựa trên hiện tượng lắng đọng lượng protein tồn tại trong máu. Thông thường, tế bào máu sẽ rơi càng nhanh khi tình trạng viêm càng nghiêm trọng.

Ngoài những xét nghiệm chẩn đoán nêu trên, bác sĩ có thể yêu cầu bạn thực hiện thêm một số xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh. Cụ thể như: Chụp cắt lớp vi tính CT, chụp X-quang, chụp cộng hưởng từ MRI.

Phương pháp điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp ở trẻ em

Viêm khớp dạng thấp ở trẻ em là bệnh nguy hiểm, có khả năng gây biến chứng teo cơ, bại liệt. Chính vì thế, nếu có nghi ngờ trẻ mắc bệnh, bậc phụ huynh nên nhanh chóng đưa con đến các cơ sở y tế uy tín để thăm khám, chẩn đoán. Đồng thời tìm ra hướng điều trị thích hợp.

Mục tiêu chính của quá trình điều trị viêm khớp dạng thấp ở trẻ em là ngăn ngừa sụn khớp bị tổn thương vĩnh viễn. Tuy nhiên phác đồ điều trị bệnh sẽ phụ thuộc vào thể bệnh, thời gian mắc bệnh, mức độ tổn thương. Để cải thiện tình trạng viêm, sưng và đau nhức, bác sĩ có thể yêu cầu trẻ thực hiện một số biện pháp điều trị sau đây:

Sử dụng thuốc Tây y điều trị viêm khớp dạng thấp ở trẻ em

Thông thường để điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp, tình trạng đau nhức và một số triệu chứng khó chịu, bác sĩ chuyên khoa sẽ kê cho trẻ một đơn thuốc, trong đó có chứa những loại thuốc Tây y sau:

Thuốc chống viêm không steroid (NSAID)

Ibuprofen (Motrin và Advil) và Naproxen (Aleve) là hai loại thuốc chống viêm không steroid (NSAID) thường được dùng trong điều trị viêm khớp dạng thấp ở trẻ em. Những loại thuốc này vừa mang tác dụng chống viêm vừa có khả năng cải thiện tốt tình trạng sưng tấy và đau nhức do bệnh gây ra.

Aspirin cũng là một loại thuốc chống viêm không steroid (NSAID). Tuy nhiên loại thuốc này không được khuyến cáo sử dụng cho trẻ em đang bị viêm khớp dạng thấp. Bởi ngoài khả năng chữa bệnh, thuốc còn có thể gây ra nhiều phản ứng phụ làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến dạ dày. Nguy hiểm nhất là hội chứng Reye. Hội chứng này có thể khiến tính mạng của trẻ bị đe dọa.

Thuốc chống thấp khớp DMARDs

Thuốc chống thấp khớp DMARDs thường được sử dụng với mục đích ức chế quá trình phát triển của bệnh. Tuy nhiên, thời gian để thuốc phát huy hiệu quả thường kéo dài. Thông thường việc sử dụng thuốc phải mất ít nhất vài tuần cho đến vài tháng. Do đó, nếu muốn những triệu chứng của bệnh viêm khớp dạng thấp mau chóng thuyên giảm, trẻ phải sử dụng đồng thời thuốc chống thấp khớp DMARDs cùng với một số loại thuốc chống viêm không steroid.

Hai loại thuốc chống viêm thường được dùng khi trẻ bị viêm khớp dạng thấp là Methotrexate và Sulfasalazine. Tùy thuộc vào mức độ viêm và mức độ tổn thương, độ tuổi mắc bệnh, thời gian dùng thuốc và liều dùng thuốc ở mỗi người không giống nhau. Vì thế, phụ huynh tuyệt đối không được tự ý cho trẻ sử dụng thuốc khi không có chỉ định từ bác sĩ để tránh gây nguy hiểm.

Thuốc Corticosteroid

Thuốc Corticosteroid là một loại thuốc có khả năng giảm viêm hiệu quả. Thuốc thường được sử dụng trong điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp ở thể nặng, trẻ em có khả năng đối mặt với nhiều biến chứng. Tùy thuộc vào mức độ tổn thương, mức độ phát triển bệnh lý, bác sĩ chuyên khoa có thể cho trẻ sử dụng thuốc Corticosteroid bằng đường tiêm tĩnh mạch hoặc bằng đường uống.

Thuốc sinh học 

Thuốc sinh học là những loại thuốc được bào chế với mục đích ức chế cũng như can thiệp vào các phản ứng viêm đang diễn ra bên trong cơ thể. Đồng thời giúp cải thiện tình trạng sưng và triệu chứng đau nhức. Để điều trị viêm khớp dạng thấp ở trẻ em, bác sĩ chuyên khoa sẽ sử dụng một số loại thuốc sinh học gồm: Anakinra, Adalimumab, Etanercept, Abatacept.

Điều trị viêm khớp dạng thấp ở trẻ em bằng biện pháp vật lý trị liệu

Bên cạnh việc sử dụng các loại thuốc Tây y, người bệnh nên áp dụng thêm những biện pháp vật lý trị liệu để giúp các triệu chứng khó chịu của bệnh viêm khớp dạng thấp mau chóng thuyên giảm. Đồng thời duy trì và cải thiện chức năng của hệ cơ xương khớp. 

Để cải thiện bệnh viêm khớp dạng thấp và những triệu chứng, trẻ có thể áp dụng một trong những biện pháp vật lý trị liệu sau: 

• Cải thiện tình trạng đau nhức và sưng tấy bằng cách chườm lạnh hoặc chườm nóng.
• Luyện tập các bài vật lý trị liệu theo sự chỉ định và hướng dẫn của các chuyên gia trị liệu.
• Thường xuyên xoa bóp, vận động hoặc bấm huyệt ngay tại những khớp xương, cơ, sụn và huyệt chủ đạo để kích thích quá trình lưu thông máu. Đồng thời tạo cảm giác dễ chịu và giúp cho hệ xương khớp được thư giãn.

Bên cạnh những phương pháp điều trị nêu trên, trẻ em bị viêm khớp dạng thấp cần duy trì cân nặng ở mức ổn định, dành nhiều thời gian để nghỉ ngơi. Bên cạnh đó người bệnh nên sử dụng các khớp lớn thay vì sử dụng các khớp nhỏ để mang vác, di chuyển hoặc vận động. Điều này sẽ giúp những triệu chứng của bệnh được kiểm soát một cách tốt nhất.

Ngoài ra, để quá trình điều trị được đảm bảo an toàn và hiệu quả, phụ huynh nên đưa trẻ đến bệnh viện để khám sức khỏe định kỳ. Hoạt động này sẽ giúp bạn và bác sĩ kiểm soát được bệnh, đưa ra phương pháp chữa bệnh và phác đồ điều trị phù hợp với từng giai đoạn phát triển của bệnh.