Hồng Bì: Tác Dụng Và Cách Trị Bệnh Theo Y Học

Quả hồng bì không chỉ được biết là loại quả có vị chua ngọt, thích hợp để sử dụng giải khát vào những ngày hè nắng nóng mà còn được biết đến là loại dược liệu được bào chế thành thuốc chữa bệnh. Bên cạnh đó, phần lá và phần rễ của cây hồng bì cũng được giới y học cổ truyền đánh giá cao với công dụng chữa cảm mạo, đau bụng kinh, đau bụng thượng vị, hạ sốt, giảm ho, tiêu đờm,…

Tên gọi khác – Phân nhóm

• Tên gọi khác: Quất bì, Quất hồng bì, Hoàng bì, Giổi, Đỗ mai, Kim đạn tử,…
• Tên khoa học: Clausena lansium
• Họ: Thuộc họ Cam (Rutaceae)

Đặc điểm sinh thái của dược liệu hồng bì

Mô tả cây hồng bì

Cây hồng bì loại cây ăn quả, thân gỗ, cành sần sùi, có nhiều hạch. Khi trưởng thành, cây hồng bì có thể cao tới 3 – 5m. Lá cây hồng bì là lá kép lẻ, dài khoảng 35cm. Lá chét có hình quả trứng, lá nguyên, phía cuống lá hơi tròn nhẵn. Hoa hồng bì thường mọc thưa dần ở phía ngọn cành. Hoa hồng bì có màu trắng, chùy hoa dài khoảng 25 – 30 cm. Quả hồng bì hình cầu, dài khoảng 2 – 3cm. Lớp vỏ bên ngoài quả hơi mỏng và có màu vàng khi chín hoặc sắp chín, trên quả có nhiều lông tơ nhỏ. Trong mỗi quả hồng bỉ có chứa 1 hạt nhỏ, phần thịt quả có vị chua ngọt và có mùi thơm dễ chịu.

Cây hồng bì có nguồn gốc từ đâu?

Cây hồng bì là một loại cây mọc dại ở những bãi đất hoang, bìa rừng hoặc được trồng chủ yếu ở nước Trung Quốc và một số quốc gia thuộc khu vực Đông Nam Á. Ở nước ta, loại cây này được tìm thấy khá nhiều, rải rác một số tỉnh thành thuộc khu vực phía Bắc nước ta như: Ninh Bình, Quảng Ninh, Hòa Bình, Quảng Trị,…

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến và bảo quản

Bộ phận dùng: Sử dụng cả phần quả, lá và phần rễ của cây hồng bì để bào chế thành thuốc chữa bệnh.

Thu hái: Thu hái quanh năm. Tuy nhiên, màu thu là thời điểm thu hoạch đem lại năng suất cao nhất.

Chế biến: Phần lá và rễ cây hồng bì thường được rửa sạch để loại bỏ bụi bẩn, sau đó đem phơi khô và cất trữ để sử dụng dần. Đối với phần quả hồng bì, có thể đem hấp cách thủy và cất trữ trong hũ thủy tinh để sử dụng dần.

Cách bảo quản: Đối với những phần dược liệu khô cần được bảo quản nơi thoáng mát, tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời, thi thoảng có thể đem ra phơi để phòng tránh tình trạng nổi móc men. Đối với những quả hồng bì tươi, có thể bảo quản trong ngăn mát của tủ lạnh để sử dụng dần.

Tác dụng của dược liệu hồng bì

Theo nghiên cứu của y học cổ truyền, hồng bì là loại dược liệu mang lại khá nhiều công dụng đối với sức khỏe con người cũng như trong quá trình cải thiện bệnh lý như: hạ sốt, tiêu đờm, giảm ho, trị cảm mạo, hỗ trợ điều trị các bệnh lý về đường ruột, đau bụng, đau vùng thượng vị,… và một số bệnh lý khác.

Tính vị và quy kinh của dược liệu hồng bì

Tính vị:

Theo sự ghi nhận của các tài liệu trong Đông y, mỗi bộ phận của cây hồng bì mang trong mình những tính vị sau:

• Lá cây hồng bì: Vị hơi đắng và tính bình;
• Rễ cây hồng bì: Vị đắng, cay nhẹ và tính hơi ấm;
• Quả cây hồng bì: Có vị chua, ngọt thanh và tính hơi ấm.

Quy kinh: Chưa có tài liệu vào báo cáo về vấn đề này.

Cách dùng và liều lượng sử dụng

Cách dùng và liều lượng sử dụng dược liệu hồng bì còn phụ thuộc khá nhiều vào từng mức độ bệnh lý và từng đối tượng. Chính vì vậy, không thể đưa ra mức độ liều dùng cụ thể.

Người bệnh có thể sử dụng dược liệu hồng bì với nhiều cách dưới dạng khô hoặc dùng trực tiếp ở dạng tươi.

Những bài thuốc chữa bệnh hiệu quả từ dược liệu hồng bì

Dưới đây là một số bài thuốc từ dược liệu hồng bì, bạn đọc có thể tham khảo và áp dụng điều trị khi cần thiết:

1. Bài thuốc từ hồng bì giúp giải cảm, hạ sốt

• Nguyên liệu: 30 gram lá cây hồng bì tươi.
• Thực hiện: Đem những phần lá cây hồng bì vừa được chuẩn bị rửa qua nhiều lần với nước sạch rồi đem phơi cho héo dần. Mỗi lần sử dụng một ít để hãm với nước. Dùng nước thay cho nước lọc.

2. Bài thuốc từ hồng bì giảm đau họng do bị viêm

• Nguyên liệu: 2 – 3 quả hồng bì cùng với một ít muối hạt.
• Cách thực hiện: Đem quả hồng bì rửa qua nhiều lần với nước sạch để loại bỏ lớp bụi bẩn là tạp chất. Dùng quả hồng bì cùng với ít muối để ngậm mỗi ngày khoảng 3 – 4 lần. Tình trạng đau họng do viêm dần được cải thiện nếu người bệnh sử dụng kiên trì.

3. Bài thuốc từ hồng bì điều trị bệnh ho gà

• Nguyên liệu: Hồng bì (bỏ hạt và phơi khô), cam thảo, bạc hà, cát canh, kinh giới, hạnh nhân, tang bạch bì, củ sả, ô mai cùng với củ bách hộ mỗi vị 50 gram.
• Cách thực hiện: Đem toàn bộ nguyên liệu đã được chuẩn bị sắc cùng với 750 ml. Sắc cho đến khi lượng nước cô đặc lại. Tiếp tục cho một lượng đường phèn vừa đủ rồi tiếp tục nấu thành siro.
• Cách sử dụng: Mỗi lần sử dụng 1 – 5 thìa tùy vào từng lứa tuổi và mức độ bệnh lý đang mắc phải.

4. Bài thuốc từ hồng bì chữa ho gió

• Nguyên liệu: 20 – 30 gram quả hồng bì tươi cùng với một ít đường phèn.
• Cách thực hiện: Bổ đôi toàn bộ những quả hồng bì rồi đem hấp cùng với một ít đường phèn. Đun cho đến khi đường phèn tan đều, các tinh chất có trong quả quất bì ra hết.
• Cách sử dụng: Chia hỗn hợp quất bì và đường phèn thành nhiều phần nhỏ để sử dụng hết trong ngày.

5. Bài thuốc từ hồng bì giúp làm dịu các cơn ho, giúp tiêu đờm

• Nguyên liệu: 4 – 6 quả hồng bì tươi cùng với một ít đường phèn.
• Cách thực hiện: Đem toàn bộ phần quả quất bì rửa sạch qua nhiều lần với nước sạch để loại bỏ lớp bụi bẩn và tạp chất. Sau đó, bổ thành bôi rồi đem hấp dùng với một lượng đường phèn vừa đủ. Tiến cho đến khi quả quất bì chín mềm.
• Cách sử dụng: Chia hỗn hợp hồng bì và đường phèn thành 3 phần nhỏ để sử dụng hết trong ngày.

6. Bài thuốc từ hồng bì chữa nấc cụt

• Nguyên liệu:  10 – 15 quả hồng bì tươi cùng với một lượng mật ong nguyên chất.
• Cách thực hiện: Đem toàn bộ phần hồng bì tươi rửa qua nhiều lần với nước sạch để loại bỏ lớp bụi bẩn. Sau đó, đem bổ thành đôi rồi trộn cùng với một lượng mật ong nguyên chất vừa đủ. Tiến hành đem chưng cách thủy cho đến khi quả hồng bì chín nhừ. Chờ hỗn hợp nguội dần rồi cho vào hũ thủy tinh để sử dụng dần.
• Cách sử dụng: Mỗi lần sử dụng 1 – 2 thìa để pha cùng với một ít nước ấm để sử dụng.

7. Bài thuốc từ hồng bì giúp kích thích hệ tiêu hóa, hỗ trợ phòng bệnh cho phụ nữ sau khi sinh

• Nguyên liệu: 30 gram quả hồng bì tươi cùng với quả khế chua và rễ sử quân với mỗi vị 20 gram.
• Cách thực hiện: Đem toàn bộ các vị thuốc trên rửa qua nhiều lần với nước để loại bỏ lớp bụi bẩn rồi đem sắc cùng với một lượng nước vừa đủ. Tiến hành sắc cho đến khi lượng nước cô đặc lại.
• Cách sử dụng: Chia phần nước sắc được thành 2 phần nhỏ để sử dụng vào mỗi buổi sáng và tối.

8. Bài thuốc từ hồng bì hỗ trợ điều trị đau dạ dày

• Nguyên liệu: Hạt của quả hồng bì.
• Cách thực hiện: Đem toàn bộ phần hạt hồng bì đã được chuẩn bị phơi dưới nắng hoặc sấy cho khô. Sau đó cho vào chảo nóng để rang cho thơm, sau đó đem tán cho mịn.
• Cách sử dụng: Mỗi lần sử dụng khoảng 6 – 10 gram bột hồng bì, pha cùng với một lượng nước ấm, khuấy đều và có thể sử dụng. Mỗi ngày sử dụng 2 – 3 lần và kiên trì sử dụng cho đến khi bệnh tình có dấu hiệu thuyên giảm.

9. Bài thuốc từ hồng bì hỗ trợ điều trị gàu da đầu

• Nguyên liệu: 1 nắm lá hồng bì tươi.
• Cách thực hiện: Đem một nắm lá hồng bì rửa qua nhiều lần với nước sạch để loại bỏ phần tạp chất và bụi bẩn. Sau đó, đem nắm lá nấu chung cùng với một ít nước lọc, đun cho đến khi các tinh chất có trong lá hồng bì ra hoàn toàn.
• Cách sử dụng: Pha nước lá hồng bì cùng với một ít nước lạnh rồi dùng để gội đầu. Kiên trì sử dụng 2 ngày một lần để cải thiện tình trạng da đầu bị gàu.

10. Bài thuốc từ hồng bì chữa chứng nôn ói

• Nguyên liệu: 3 – 4 quả hồng bì tươi.
• Cách thực hiện: Đem toàn bộ hồng bì rửa qua nhiều lần với nước sạch để loại bỏ phần bụi bẩn và tạp chất, sau đó vớt ra để ráo.
• Cách sử dụng: Sử dụng quả hồng bì để nhai trực tiếp cả vỏ rồi nuốt trôi từ từ. Nhờ có mùi vị chua của quả hồng bị sẽ ức chế cơn buồn nôn được nhanh chóng.

Dùng dược liệu hồng bì cần lưu ý đến những vấn đề gì?

Trước và trong quá trình sử dụng các bài thuốc từ cây hồng bì, người bệnh cần lưu ý đến một số vấn đề sau:

• Trong quá trình sử dụng nếu gặp phải những tác dụng phụ ngoài ý muốn, người bệnh cần tạm ngưng sử dụng một thời gian và chỉ sử dụng trở lại khi cơ thể đã ổn định trở lại;
• Thận trọng hơn khi sử dụng dược liệu hồng bì cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ;
• Đối với trường hợp mắc các bệnh về dạ dày hay đường ruột thì dược hiệu hồng bì chỉ là phương pháp hỗ trợ và không có tác dụng thay thế thuốc đặc trị. Do đó, người bệnh cần phải kết hợp cùng với một số bài thuốc khác để bệnh lý được cải thiện hoàn toàn.

Trên đây là những thông tin tổng hợp về dược liệu hồng bì và một số lưu ý khi sử dụng dược liệu này. Tuy nhiên, những thông tin vừa được chúng tôi chia sẻ trong bài viết chỉ mang giá trị tham khảo và không có tác dụng thay thế lời khuyên hay phương pháp điều trị của bác sĩ. Do đó, người bệnh nên hỏi ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng để phòng tránh một số trường hợp ngoài ý muốn có thể xảy ra.

Bạn đọc có thể tham khảo thêm:

• Chè vàng: Công dụng và những lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe
• Chè dây: Tác dụng và cách dùng có lợi cho sức khỏe