Sâm Đại Hành Và 10 Tác Dụng Trị Bệnh Hay Từ Dược Liệu

Cây sâm đại hành là vị thuốc dân gian được sử dụng để điều trị nhiều bệnh lý khác nhau như bệnh về đường tiêu hóa, hô hấp, một số bệnh lý về da,… Với bản chất vốn có, loại dược liệu này có tác dụng tiêu độc, chỉ huyết, sinh cơ, an thần, thông huyết (theo Y học cổ truyền).

• Tên gọi khác: Hành đỏ, Sâm cau, Phong nhan, Tỏi đỏ, Tỏi lào, Hom búa lượt,…
• Tên khoa học: Eleuthrine bulbosa (Mill.) Urb. – Sisyrinchium bulbosum Mill.
• Họ: Thuộc họ La đơn (Iridaceae)

Đặc điểm sinh thái của sâm đại hành

Mô tả đặc điểm sâm đại hành

Cây sâm đại hành là cây cỏ cao khoảng 30 – 45 cm. Đây là loại cây sống nhiều năm. Vào mùa khô cây thường tàn lụi dần và trở lại tươi khỏe vào mùa ẩm ướt. Thân cây thẳng có màu đỏ tía. Lá cây hình mắc dài, gốc và đầu thuôn nhọn, lá có bẹ gồm nhiều gân mọc song song trải dài theo chiều dài của lá. Hoa cây sâm đại hành có màu trắng với 3 cánh hoa 3 lá đài và 3 nhị vàng, mọc thành chùm trên cuống chung. Quả nang có nhiều hạt.

Sâm đại hành có nguồn gốc và trồng nhiều ở đâu?

Cây sâm đại hành là cây mọc hoang hoặc được trồng ở nhiều tỉnh thành. Sâm đại hành phát triển nhanh ở những vùng đất ẩm ướt, nhiều ánh sáng, đặc biệt là những vùng có khí hậu nhiệt đới. Ở nước ta, loại cây này được tìm thấy nhiều ở các tỉnh thành như: Nghệ An, Hà Tĩnh, Hà Nội, Hà Tây, Hòa Bình,…

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến và bảo quản

Bộ phận dùng: Dùng rễ củ và thân hành để bào chế thành dược liệu.

Thu hái: Thu hoạch lấy phần rễ củ và thân hành đối với những cây trên 1 năm tuổi và chỉ thu hoạch những cây đã tàn lụi.

Chế biến: Rửa sạch những phần đã thu hoạch để loại bỏ lớp bụi bẩn và tạp chất. Đối với phần rễ củ, thái ngang thành từng lát rồi đem phơi hoặc sấy nhẹ ở nhiệt độ dưới 50°C cho tới khô. Ngoài ra có thể dùng ở dạng tươi.

Cách bảo quản: Bảo quản sâm đại hành khô trong bọc kín để sử dụng lâu dài. Bảo quản dược liệu ở nơi thoáng mát, nhiệt độ phòng, tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời, nơi ẩm ướt.

Thành phần hóa học của sâm đại hành

Thân hành cây sâm đại hành có chứa các thành phần hợp chất quinoid như: eleutherol, eleutherin, isoeleutherin,… và một số thành phần hoạt chất khác.

Tính vị và quy kinh của sâm đại hành

Tính vị: Sâm đại hành có vị ngọt nhạt, tính bình.

Quy kinh: Sâm đại hành được quy vào 3 kinh, bao gồm kinh Can, Tỳ và Phế.

Chủ trị: Trị tư âm dưỡng huyết, sinh cơ, chỉ khái, chỉ huyết.

Tác dụng của dược liệu sâm đại hành

Với những thành phần và tính vị trên, sâm đại hành mang lại khá nhiều công dụng đối với sức khỏe con người, cụ thể như:

• Thuốc bổ máu, cải thiện tình trạng thiếu máu, vàng da, da xanh xao, cơ thể thường xuyên mệt mỏi;
• Cầm máu;
• Chữa hoa mắt, chóng mặt, đau đầu;
• Chữa ho gà, ho ra máu, viêm họng, viêm phế quản và một số bệnh lý về đường hô hấp khác;
• Trị một số bệnh lý về da như: mụn nhọt, mẩn ngứa, loét da, chốc lở,…
• Thuốc lợi tiểu, trị kiết lỵ cho người lớn và trẻ em;
• Chữa lành vết thương do côn trùng đốt như: rắn, rết, muỗi, kiến, cá độc, sâu bọ,…
• Chữa đau bụng, rối loạn đường tiêu hóa.

Trong y học hiện đại, loại dược liệu này đã được các chuyên gia nghiên cứu và đưa ra kết quả, điển hình như các công dụng sau:

• Ức chế với phế cầu khuẩn, liên cầu tan máu, lỵ cầu vàng;
• Có tác dụng chống viêm cấp tính và mãn tính;
• Ức chế sự hình thành và phát triển của trực khuẩn lao;
• Tăng hồng cầu và huyết sắc tố;
• Tác dụng an thần;
• Ức chế sự hưng phấn bởi hoạt chất cafein và co giật bởi hoạt chất strychnin;
• Kháng khuẩn;
• Tăng lưu lượng máu ở tim;
• Điều trị bệnh chàm;
• Điều trị viêm nhiễm đường hô hấp do nhiễm vi khuẩn nhẹ hoặc vi khuẩn siêu vi.

Cách dùng và liều dùng sâm đại hành

Liều dùng: Dùng 4 – 12 gram/ ngày (đối với cả hai dạng tươi và khô).

Cách dùng: Tùy vào từng bài thuốc sẽ có những cách dùng khác nhau. Đó có thể là dạng thuốc sắc, siro, cao lỏng, thuốc bột hoặc thuốc rượu ngâm.

Những bài thuốc hay từ dược liệu sâm đại hành

Sâm đại hành được dân gian sử dụng khá nhiều trong một số bài thuốc trị bệnh về da, bệnh về đường tiêu hóa, hô hấp và một số bệnh lý khác. Dưới đây là một số bài thuốc chữa bệnh hay từ dược liệu sâm đại hàng, bạn đọc có thể tham khảo và tích lũy thêm thông tin để bảo vệ sức khỏe:

1. Bài thuốc trị ho, viêm họng ở trẻ nhỏ

• Nguyên liệu: 100 gram sâm đại hành cùng với 50 gram xạ can.
• Cách thực hiện: Đem hai nguyên liệu trên rửa sạch nhiều lần với nước rồi đem sắc cô đặc thành siro với dung tích là 300 ml.
• Cách sử dụng: Mỗi lần sử dụng 4 – 10 ml (tùy vào độ tuổi của trẻ), dùng mỗi ngày sử dụng 3 lần vào mỗi buổi sáng, trưa và tối.

2. Bài thuốc trị viêm phế quản có nhiều đờm

• Nguyên liệu: 100 gram sâm đại hành, 20 gram hạt đình lịch, 50 gram củ gừng khô, 30 gram bán hạ cùng với trần bì và phèn phi mỗi vị 20 gram.
• Cách thực hiện: Hạt đình lịch cần được sao cháy đen. Sâm đại hành và bán hạ chế cần được thái mỏng và đem phơi khô. Đem ba nguyên liệu đã được sơ chế tán thành bột mịn. Sau đó trộn cùng với nước gừng nấu, hoàn thành viên với mỗi viên nặng khoảng 0,3 gram, cuối cùng đem sấy cho khô rồi cất trữ trong hũ thủy tinh để sử dụng đần.
• Cách sử dụng: Mỗi lần sử dụng 4 gram cùng với ly nước ấm. Mỗi ngày uống 2 lần vào buổi trưa và chiều tối.

3. Bài thuốc chữa ho, viêm phế quản

• Nguyên liệu: Sâm đại hành, lẻ bạn và rễ dâu mỗi vị 20 gram cùng với cam thảo nam và lá chanh mỗi vị 12 gram.
• Cách thực hiện: Đem một thang thuốc trên sắc lấy nước để dùng.
• Cách sử dụng: Chia lượng nước sắc được thành hai lần uống trong ngày. Dùng thuốc khi thuốc còn nóng.

4. Bài thuốc giúp an thần, ngủ ngon giấc:

• Nguyên liệu: Sâm đại hành, lá sen, hạt keo dậu, thảo quyết minh, lạc tiên, vông nem, hạt tơ hồng và lá dâu với liều lượng bằng nhau.
• Cách thực hiện: Làm sạch toàn bộ nguyên liệu trên bằng nước sạch rồi đem nấu thành cao. Sau đó hoàn thành từng viên với kích thước bằng hạt đậu.
• Cách sử dụng: Mỗi lần sử dụng 5 – 10 viên cùng với ly nước ấm.

5. Bài thuốc chữa viêm họng, sưng amidan, viêm phổi

• Nguyên liệu: Sâm đại hành 3 gram cùng với mạch môn, bách bộ, cây sài đất, vỏ rễ dâu và cỏ nhọ nồi với mỗi vị 12 gram.
• Cách thực hiện: Đem tất cả nguyên liệu đã được chuẩn bị rửa sạch nhiều lần với nước rồi đem sắc để lấy nước dùng.
• Cách sử dụng: Dùng thuốc khi thuốc còn ấm.

6. Bài thuốc chữa mụn nhọt trên da gây đau và sưng tấy

• Nguyên liệu: Sâm đại hành 4 gram cùng với đơn tướng quân, bồ công anh, cây sài đất và bông trang với mỗi vị 16 gram.
• Cách thực hiện: Sắc một thang thuốc trên cùng với một lượng nước vừa đủ sau khi được làm sạch.
• Cách sử dụng: Chia lượng nước sắc được thành hai phần nhỏ để sử dụng vào buổi sáng và tối. Người bệnh nên dùng thuốc khi thuốc còn ấm.

7. Bài thuốc chữa tê thấp, phong thấp, có tác dụng bổ huyết

• Nguyên liệu: Sâm đại hành, đương quy, bạch chỉ, cẩu tích, độc hoạt, và bổ cốt toái với mỗi vị 50 gram cùng với 2 lít rượu trắng ngon.
• Cách thực hiện: Làm sạch toàn bộ nguyên liệu trên cùng với nước sạch, sau đó vớt ra để ráo. Cho toàn bộ nguyên liệu vào trong hũ thủy tinh có nắp đậy, tiếp tục cho rượu vào ngâm nơi thoáng mát, sau 14 ngày là có thể sử dụng.
• Cách sử dụng: Mỗi lần sử dụng một ly rượu nhỏ (tương ứng với 30ml) và mỗi ngày chỉ dùng 1 lần duy nhất. Tránh sử dụng nhiều bởi đây không phải là rượu uống thông thường.

8. Bài thuốc chữa chứng thiếu máu, da mặt xanh xao, vàng da, cơ thể thường xuyên mệt mỏi

• Nguyên liệu: 100 gram sâm đại hành phơi khô (đã thái mỏng). và 1 lít rượu trắng 30 độ.
• Cách thực hiện: Cho toàn bộ sâm đại hành vào trong hũ thủy tinh có nắp đậy, tiếp tục cho rượu trắng vào ngâm khoảng 7 – 14 ngày. Thêm một ít đường để tăng độ ngọt.
• Cách sử dụng: Mỗi lần sử dụng 15 ml, dùng trước bữa ăn. Mỗi ngày sử dụng 2 lần vào buổi sáng và buổi tối. Sử dụng liên tục 15 – 20 ngày để bệnh lý được cải thiện triệt để.

9. Bài thuốc giúp tiêu độc

Cách số 1: Trị tiêu độc cho trẻ em

• Nguyên liệu: 30 gram sâm đại hành
• Cách thực hiện: Đem sâm đại hành rửa sạch nhiều lần với nước để loại bỏ bụi bẩn rồi đem nấu thành siro.
• Cách sử dụng: Mỗi lần cho trẻ uống 2 muỗng cà phê. Dùng 2 lần mỗi ngày.

Cách số 2: Trị tiêu độc cho các đối tượng khác

• Nguyên liệu: Sâm đại hành, cây sài đất, bồ công anh, ké đầu ngựa, kim ngân, cam thảo đất và kinh giới với liều lượng bằng nhau.
• Cách thực hiện: Đem toàn bộ nguyên liệu rửa sạch nhiều lần với nước sạch rồi đem nấu thành cao lỏng để sử dụng.

10. Bài thuốc chữa khớp sưng do bị chấn thương

• Nguyên liệu: 50 gram sâm đại hành tươi.
• Cách thực hiện: Rửa sạch sâm đại hành bằng nước sạch rồi đem giã nát. Thêm một ít giấm, trộn đều.
• Cách sử dụng: Vệ sinh sạch vùng da bị tổn thương bằng nước muối sinh lý. Sau đó bó khớp lại và giữ yên khoảng 15 – 30 phút. Thực hiện mỗi ngày 1 – 2 lần.

Trên đây là những thông tin liên quan đến dược liệu sâm đại hành. Để đảm bảo việc sử dụng dược liệu không gặp phải trở ngại nào, bạn nên hỏi ý kiến từ chuyên gia trước khi sử dụng.